32 bit ve 64 bit işletim sistemleri / donanımları üzerine merak edilenler

Artık hepimizin sistemlerinde 64-bit komut setine sahip işlemciler olduğu için 32 bit ve 64 bit işletim sistemleri ve programlar hakkında merak edilen bir çok soru var. Şimdi bu konuda merak edilenleri cevaplandıralım.

1. 32 bit işlemcim var, 64 bit işletim sistemi kurabilir miyim?

Hayır. Ama tam tersi mümkün; yani 64-bit işlemcinin için 32-bit işletim sistemi kurabilirsiniz.

2. 64-bit işletim sistemine 32-bit donanım sürücüsü kurabilir miyim?

Hayır. Donanımınızın 64-bit sürücüsünü bulmanız gerekiyor mutlaka. Aksi takdirde donanımınızı kullanamıyorsunuz.

3. 64 bit işletim sisteminde 32-bit olan program ve oyunları çalıştırabilir miyim?

Evet, bu konuda hiç bir sıkıntı yok. Şu anki masaüstü işletim sistemleri, Vista x64, Windows XP x64 ve Linux dağıtımları, 32-bit olan yazılımları gerçek 32-bit modunda çalıştırabiliyor. 64-bit işletim sisteminde 32-bit yazılımları çalıştırabiliyorsunuz ancak 64-bit'in avantajına sahip olmuyorsunuz.

4. 64 bit işlemcime mutlaka 64-bit işletim sistemi mi kurmalıyım?

Hayır, şu anda kullandığımız 64 bit masaüstü işlemciler, x86 komut setini de destekliyor. O yüzden 32-bit işletim sistemi de kurabilirsiniz.

5. AMD'nin 64-bit işlemcilerinde AMD64, Intel'in 64-bit işlemcilerinde ise EMT64 ifadesi yer alıyor. Fark nedir?

Intel ve AMD işlemcilerin 64-bit komut setleri x86 komut setlerinin uzantısı ve birbirleriyle tamamen uyumlular. Dolayısıyla, örneğin Linux dağıtımı indirirken AMD64 olan dağıtımı indirirseniz, Intel 64-bit işlemci üzerinde sorunsuz çalışır.

6. Itanium işlemci ile gelen 64-bit, bizim şu anki masaüstü işlemcilerdeki 64-bit mimarisiyle aynı mı?

Hayır, Itanium gibi masaüstü işlemcilerden daha evvel 64-bit desteği sunan işlemcilerin mimarisi, x86 ve x86-64bit mimarisinden tamamen farklı ve onlar için özel olarka derlenmiş işletim sistemi gerekiyor.

7. İşlemcim 64 bit mi? Nasıl anlarım?

Eğer güncel bir işlemciye sahipseniz, 64-bit desteğine kesin sahipsiniz diyebiliriz.

AMD, Athlon 64 işlemcileriyle masaüstü işlemcilerinde 64-bit'i desteklemeye başladı. Şu anki tüm masaüstü işlemcileri 64-bit'i destekliyor.

Intel, Core 2 Duo masaüstü işlemcileriyle beraber x86-64 komut setini desteklemeye başladı. Liste halinde bakacak olursak:

AMD'nin 64-bit destekleyen işlemcileri:

• Tüm Athlon64, Athlon X2 işlemciler
• Tüm Phenom / Phenom II işlemciler
• Tüm Turion 64 mobil işlemciler
• Tüm Turion X2 mobil işlemciler
• Tüm AMD Athlon Neo işlemciler
• Tüm AMD Sempron işlemciler (Soket 754'lerin bazıları ve öncesi Sempron'lar hariç)

AMD'nin tüm güncel işlemci ailesi 64-bit'i destekliyor.

Intel'in 64-bit destekleyen işlemcileri:

• Tüm Core i7 serisi
• Tüm Core 2 Duo E serisi işlemciler
• Tüm Pentium Dual Core E serisi işlemciler
• Tüm Core 2 Quad serisi işlemciler
• Tüm Core 2 Extreme serisi işlemciler
• Tüm Core 2 Duo Mobil işlemciler
• Tüm Core 2 Quad / Extreme Mobil işlemciler
• Tüm Pentium D işlemciler
• Tüm Intel Celeron E1XXX serisi işlemciler
• Bazı Intel Celeron işlemciler (Diğer Celeron işlemcilerde durum biraz karışık, Intel'in sayfasından işlemcinizi 64-bit desteği olup olmadığına bakmanız lazım. 64-bit destekleyen işlemcilerin özelliği EMT64 olarak belirtiliyor.)

Intel, mobil sistemlere 64-bit desteği Core 2 Duo Mobile serisi ile getirdi.

Intel'in mobil tarafında ise şu işlemciler 64-bit'i desteklemiyor:

• Core Duo Mobile (T2XXX, L2xxx, U2xxx serisi)
• Core Solo Mobile (T1XXX, U1XXX serisi)
• Bazı Celeron işlemciler
• Pentium 4 ve öncesi

8. Hangi İşletim sistemleri 64-bit destekliyor?

Eğer 64-bit işlemciniz için 64-bit bir işletim sistemi kuracaksanız, şu anda hemen hemen her Linux dağıtımının 64-bit komut setini destekleyen versiyonları bulunuyor. Linux dağıtımı kurmaya karar verirseniz, AMD64 olan dağıtımı indirmelisiniz; yukarıda da belirttiğimiz Intel işlemcilerle de bu dağıtımlar çalışacak. (64-bit desteği olmayan Linux dağtımı var mı idye sorarsanız, aklımıza ilk gelen yerli Linux dağıtımımız Pardus. Pardus'un henüz 64-bit desteği yok)

Microsoft tarafında ise Windows XP'nin de 64-bit versiyonu olmasına rağmen, Vista'nın 64-bit versiyonu daha stabil ve başarılı görünüyor.

9. Hangi yazılımların / oyunların 64-bit sürümü var?

Kullandığınız yazılımların 64-bit desteğinin olup olmadığını kontrol etmek için mutlaka yazılım üreticisinin sayfasına gidip kontrol etmelisiniz. Güncel oyunların bir çoğu da artık 64-bit desteğine sahip: Crysis, GTA IV, Far Cry 2, Half Life 2 gibi. Yeni çıkan oyunlar mutlaka 64-bit desteğine sahip oluyor.

Yazılım tarafında ise örneğin Adobe; Photoshop, Premier gibi popüler yazılımları için CS4 ile 64-bit desteğini getirdi. Bu da çok yeni bir gelişme.

10. 64-bit tarafında yazılım sıkıntısı var mı?

Evet maalesef var. İlk masaüstü 64-bit işlemcinin çıkmasının üzerinden neredeyse 6 sene geçmesine rağmen belki de web üzerinde en çok kullanılan multimedya içerik yazılımı Flash için Adobe halen 64-bit flash oynatıcı çıkartmış değil. Bazı donanımların 64-bit sürücülerinde de halen sıkıntılar var, örneğin ses kartları ve yazıcılar gibi. Maalesef yavaş ilerleme söz konusu.

Microsoft, Windows 7'den sonra gelecek işletim sisteminde artık sadece 64-bit'i destekleyecek. (2011 ? ) . Windows 7, 32-bit'i destekleyecek son Microsoft işletim sistemi olacak görünüyor.

Windows 7, 32-bit'i destekleyen son Windows olacak.

Dolayısı ile 2013 ylında 128-bit işlemcilere merhaba dersek çok şaşırmayalım :)

11. İŞletim sistemim 4GB olan belleği 3.12GB olarak görüyor. Bunun için 64-bit işletim sistemi şart mı?

Evet, 64-bit işletim sistemine geçişi mecbur kılan sınırlamalardan bir tanesi de bu.

Windows XP  maksimum 3.12 GB bellek adresleyebiliyor ve 32-bit XP'ye ne kadar bellek takarsanız takın, size gösterilen ve adreslenebilen miktar bu.

Vista ile de durum aslında farklı değil. Normal şartlarda Vista da "genelde" maksimum 3.12 GB  bellek adresleyebiliyor. Vista SP1'i yükledikten sonra sisteme takılı olan bellek miktarı doğru gözükse de, yine de kullanılan miktar 3.12 GB olacak.

Vista'da PAE (Physical Address Extension) modu aktif olduğunda 4 GB belleği kullanabiliyor ama özellikle DMA (direct memory access) veri transflerlerinde bir takım sorunlar oluşabiliyor.

Kısacası, 4GB ve daha fazla sistem belleğini aktif olarak kullanmak için 64-bit işletim sistemi 

Masaüstü simgelerini nasıl özelleştiririz?

Masaüstü simgeleri her zaman hızlı erişim için kolaylık sağlamaktadır. Kısayol olmayan Windows'un kendi bazı simgeleri ise bilgisayar yönetimini oldukça kolaylaştırmaktadır. Örneğin masaüstündeki "Bilgisayarım" simgesini sağ tıklayıp "Özellikler" sekmesine eriştiğimizde sistem özelliklerimize "Denetim Masası" 'na erişmeye gerek kalmadan ulaşabiliriz. Keza internet ayarlarımıza da "Internet Explorer" simgesine sağ tıklayıp özellikler'e basarak erişebiliriz.

Tüm bu kolaylıklara rağmen bilgisayarımızı ilk kez kullanırken ya da yeni bir kullanıcı oluşturduğumuzda "Geri Dönüşüm Kutusu" 'nun aksine "Internet Explorer", "Bilgisayarım", "Ağ Bağlantılarım" ve "Belgelerim" simgelerinin masaüstünde bulunmadığı görülmektedir. Bu simgelerin kısayolları başlat menüsünden ya da kaynak klasörlerinden kolaylıkla bir sağ klik operasyonuyla oluşturulabilir ancak bu durumda bu simgeler sadece kısayol olacak ve denetim özelliklerini barındırmayacaklardır.

Simge

Yönetim özellikleri barındıran "Bilgisayarım" simgesi

Kısayol

Sadece kısayol olan "Bilgisayarım ikonu" - aradaki farkı rahatlıkla gözlemleyebilirsiniz.

Bu yazımızda yanlışlıkla masaüstü simgelerinin masaüstünde bulunmadıkları durumlarda  masaüstüne konulabilmeleri için yapılması gereken adımları açıklayacağız.

En başta, eğer "Klasik Başlat Menüsü" kullanıyorsanız tüm bu simgelerin masaüstünüzde varsayılan olarak -silmediğiniz sürece- bulunduğunu söyleyelim. XP ve Vista'daki yeni stili kullanıyorsanız ise kullanıcınızla işletim sisteminize ilk giriş yaptığınızda şuna benzer bir masaüstüyle karşılaşırsınız:

Görüldüğü üzere masaüstümüzde sadece "Geri Dönüşüm Kutusu" bulunuyor.

Vista'da Kullanıcı Dosyaları, Bilgisayarım, Ağ  simglerini kolayca masaüstümüze yerleştirebilirsiniz. Ayrıca Geri Dönüşüm Kutusu'nun durumunu da ayarlayabiliriz. Bu işlem için aşağıdaki videodaki adımları takip edebilirsiniz (Vista SP1):

Windows XP'de iseBelgelerim, Bilgisayarım, Internet Explorer ve Ağ Bağlantılarım'ı masaüstünde özelleştir için ise aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz (XP SP2):

Burada dikkat çekmek istediğimiz nokta Vista SP1 ve XP SP3'lü işletim sistemlerinde masaüstü simgelerini özelleştirme menülerinden Internet Explorer'ın kaldırılmış olması. Bu durumun açıklaması olarak Microsoft, yeni servis paketleriyle tarayıcıyı işletim sisteminden daha fazla soyutlayarak tarayıcının sebep olabileceği güvenlik açıklarının oluşmasını engellemek olarak belirtmiş. -sistem dosylarına saldırganlar tarafından erişilmesini güçleştirmek amacıyla-

SP3'lü XP ya da SP1'li Vista kullanan kullanıcılar IE simgesini masaüstüne yerleştirmek için kayıt defterini "çalıştır" 'a "regedit" yazarak açabilir ve

HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Explorer\HideDesktopIcons\NewStartPanel

adres yolundaki {871C5380-42A0-1069-A2EA-08002B30309D} kaydını çift tıklayarak değerini 0 (sıfır) olarak atayabilirler.- Bu isimde kayıt görünmüyorsa bu isimde DWORD değeri oluşturularak kayıt değeri sıfır olarak atayabilirler.

Diğer simgeler için de videolardaki yöntem yerine direkt kayıt defterini kullanarak da masaüstü ögelerine rahatlıkla hükmedebilirsiniz.

Geri dönüşüm kutusunun herhangi bir sebeple kaybolması durumunda ise "Masaüstünü Özelleştir" bölümünden Windows XP'de ne yazık ki yararlanamıyoruz. Bu işlem için kayıt defterimizi açarak

HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Explorer\HideDesktopIcons\NewStartPanel

adres yolundaki {645FF040-5081-101B-9F08-00AA002F954E}kaydının değerini 0 (sıfır) yapabilirsiniz.

Eğer böyle bir kayıt görünmüyorsa "Düzenle" menüsünden "Yeni",  buradan ise "DWORD değeri" sekmesi seçerek, kayıt ismini {645FF040-5081-101B-9F08-00AA002F954E} olarak belirliyoruz. Oluşturduğumuz kaydı çift tıklayarak değerini 0(sıfır) olarak atarsak "Geri Dönüşüm Kutusu" masaüstümüzde tekrar belirecektir.

Ayrıca her iki işletim sisteminde de "Klasik Başlat Menüsü" kullanıyorsanız ve bu yönde sorunlarla karşılaşırsanız "Masaüstünü Özelleştir" ayarlarını aynen yapabilir veya kayıt defterine girerek

HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Explorer\
HideDesktopIcons\ClassicStartMenu

adres yolundan aynı değer değişikliklerini yapabilirsiniz. ClassicStartMenu, HideDesktopIcons sekmesinde görünmüyor olabilir registry kayıtlarınızda, bu durumda sağ klikteki "Yeni" sekmesinden "Anahtar" seçilerek "ClassicStartMenu" ismiyle kaydedilmelidir. Daha sonra arzu ettiğiniz kayıt değişikliklerini bu bölümün altında DWORD değerleri oluşturarak yapabilirsiniz.

Masaüstü simgeleri için kayıt defteri DWORD isimleri;

• {208D2C60-3AEA-1069-A2D7-08002B30309D}    Ağ Bağlantılarım – XP

• {450D8FBA-AD25-11D0-98A8-0800361B1103}    Belgelerim – XP

• {20D04FE0-3AEA-1069-A2D8-08002B30309D}    Bilgisayarım – XP+Vista

• {645FF040-5081-101B-9F08-00AA002F954E}    Geri Dönüşüm Kutusu – XP+Vista

• {871C5380-42A0-1069-A2EA-08002B30309D}    Internet Explorer – XP+Vista

• {5399E694-6CE5-4D6C-8FCE-1D8870FDCBA0}    Denetim Masası – Vista

• {F02C1A0D-BE21-4350-88B0-7367FC96EF3C}    Ağ – Vista

• {59031a47-3f72-44a7-89c5-5595fe6b30ee}    Kullanıcı Dosyaları – Vista

Bu kodları DWORD olarak -Vista'da DWORD 32bit- oluşturarak ya da varolan kodların değerlerini 0-1 ya da yaparak masaüstünüzü rahatlıkla özelleştirebilirsiniz.

Son olarak eklemek istediğimiz nokta, eğer kayıt defterini düzenleyerek işlem yapıyorsanız değişiklikten sonra masaüstünü yenilemeniz durumunda simgelerin masaüstünde belireceğidir :).

***Bu işlemler işletim sisteminizin varsayılan yönetici ayarları için anlatılmıştır. Eğer bu haklarınız sistem yöneticiniz tarafından alınmış ise bu menülere erişemeyebilir, erişseniz bile işlem yapamayabilirsiniz.

***"Bilgisayarım", "Ağ Bağlantılarım" ve "Belgelerim" başlat menüsündeki simgelerine sağ tıklanıp "Masaüstünde Göster" denilerek de masaüstüne yerleştirilebilir.

Vista'da çalışmayan yazılımlar için: Geriye dönük uyumluluk

Yeni işletim sistemlerinin ilk çıktığı dönemlerde genellikle yazılım sıkıntıları çekilir. Birçok kullanıcı geçiş için bir müddet beklemeyi tercih ederken bazıları ise yeni bir sistem almış olmak gibi sebeplerle geçişi erken yapmak zorunda kalırlar. Çıkış tarihinin üzerinden iki yıl gibi bir süre geçen Windows Vista yeni yeni oturmuş bir işletim sistemi görüntüsü çizmeye başladı ve yazılımcıların da tam anlamıyla yönelimiyle ihtiyaçları karşılayabilecek yapıya erişti.

Bu yazımızda Vista desteği olmayan veya Vista ile stabil çalışmayan yazılımların Vista'nın uyumluluk sekmesi yardımıyla çalıştırılabilmesini anlatacağız. Bu yazımızda değineceğimiz tipte yöntemler %100 sonuç verme başarısı gösteremese de kullanmak istediğiniz yazılımı çalıştırabilmek için oldukça kolay ve kısa olan bu birkaç adımın denenmesinde fayda var.

Bu işlem için öncelikle uyumluluk modunda çalıştırmak istediğimiz programın ya da kısayolunu sağ klikleyerek "Özellikler" sekmesini açıyoruz.

Özellikleri açtıktan sonra "Uyumluluk" sekmesine geliyoruz. Bu sekmede birçok ayar bulunuyor. En üstte "programın çalışacağı uyumluluk modu" kısmını tıklayarak yazılımın stabil şekilde çalıştığından emin olduğumuz işletim sistemi versiyonunu seçiyoruz ve "Uygula" 'ya basarak yaptığımız ayarı kaydediyoruz. Bu aşamadan sonra yazılımı çalıştırmaya deneyebilirsiniz.

Eğer programı düzgün bir şekilde çalıştırmayı başaramazsanız uyumluluk sekmesindeki diğer ayarları kurcalayarak tekrar deneyebilirsiniz. Yönetici olarak çalıştırılması gereken yazılımları "Ayrıcalık Düzeyi" sekmesinden "Bu programı yönetici olarak çalıştır" kutucuğunu tıklayarak çalıştırmayı deneyebilirsiniz – eğer oturum açtığınız kullanıcı yönetici ise bu özelliğin pasif olduğunu unutmayın.

Vista'nın uyumluluk bölümünde bulunan diğer özellikler ise:

• 256 renkte çalıştır – 256 renk kullanan çok eski programları kullanabilmek için deneyebilirsiniz.
• 640*480 ekran çözünürlüğünde çalıştır – yüksek çözünürlükleri desteklemeyen ve kullanmaya çalıştığınızda arayüzünde bozulmalar olan uygulamaları çalıştırabilmek için deneyebilirsiniz.
• Görsel temaları devre dışı bırak - Kullandığınız programın temalarını devre dışı bırakmaya yarar. Menülerde veya yazılımın butonlarında problem olduğunda kullanabilirsiniz.
• Masaüstü oluşturmayı devre dışı bırak - Transparan pencereler gibi Vista'nın masaüstü görsellerini devre dışı bırakır. Kullandığınız uygulamanın penceresini sürüklerken görüntü problemleri veya yavaşlamalar yaşarsanız kullanabilirsiniz.
• Yüksek DPI ayarlarında ekran ölçeklendirmeyi devre dışı bırak - Büyük fontların kullanıldığı durumlarda programların otomatik olarak boyutlandırılmasını devre dışı bırakan özelliktir. Büyük fontlar kullandığınız durumlarda fontların yazılımın görünümüne karışması durumunda bu özelliği deneyebilirsiniz.

***not: Uyumluluğu güvenlik yazılımları, disk programları ve diğer sistem programları için kullanmamanız önerilir. Bu gibi durumlara sisteminizde güvenlik açıkları veya veri kayıpları oluşabilir.