ABDULLAH BİN HUBEYK

ABDULLAH BİN HUBEYK
Evliyânın büyüklerinden. İsmi Abdullah bin Hubeyk bin Sâbık, künyesi Ebû Muhammed, nisbesi el-Kûfî, el-Antâkî'dir. Kûfe'de doğdu. Antakya'da yaşadı. Doğum ve vefât târihleri bilinmemektedir.

Abdullah bin Hubeyk büyük âlim Yûsuf Esbât'ın derslerinde yetişti. İlim ve feyz aldı. Tasavvufta evliyânın büyüklerinden Süfyân-ı Sevrî hazretlerinin yolunu tâkib etti. Zühd ve takvâda üstün bir dereceye yükseldi. "Bu ümmet içinde Yahyâ aleyhisselâmın zühdüne sâhib zât" diye meşhûr oldu.

Abdullah bin Hubeyk hazretleri amel ve ibâdete büyük önem verir ibâdetlerdeki ihlâs üzerinde dururdu. Edeb, havf ve recâ, ümidle istek, haramlardan sakınma, nefse düşmanlık, kalp temizliği; üzerinde durduğu diğer önemli hususlardır.

Horasan'dan Feth bin Şehraf isminde bir sevdiği geldi ve kendisinden nasîhat ricâ etti. Buyurdu ki:

"Ey Horasanlı! Dilinle yalan söyleme, gözünle harama bakma. Kalbinle müslüman kardeşine hased etme. Kin tutma ve iyi şeyler arzu et. Eğer böyle yapmazsan, sonunda bedbaht olursun."

Allahü teâlânın sonsuz ihsânına rağmen günah işlemekte ısrar edenleri; "Sana iyilik edene bile kötülük ediyorsun. Kötülük edene nasıl iyilik edebilirsin." diyerek, gafletten uyandırırdı.

Kendisine; "Ne kadar ilim tahsil etmeliyiz?" diye soruldu. Cevap olarak; "İyi ile kötüyü birbirinden ayıracak kadar olsun öğreniniz." buyurdu.

Abdullah bin Hubeyk hazretleri tama', aç gözlülük etmekten, insanları sakındırır ve; "Tamahkâr, aç gözlü insan tama' zincirine bağlanmış ölüye benzer. Kalbteki tama' kalbi mühürler, mühürlü kalb ise ölüdür. Mü'min tamahkâr olmaz. Nefsin şehvet ve arzularına uymaz." buyururdu.

Ümid ve korku hakkında ise şöyle buyurdu: "Korkunun en faydalısı günah işlemene engel olan, elden kaçırdığın fırsatlar için uzun uzun üzülmene sebeb olan ve geriye kalan ömür içinde seni devamlı olarak düşündüren korkudur. Ümidin en faydalısı ise amel etmeni kolaylaştırandır.

Ümid üçe ayrılır: 1) İyi amel yapıp kabul edilmesini umanın ümidi. 2) Kötü iş yapıp ve tövbe ederek affedilmesini umanın ümidi. 3) Devamlı günah işleyip de kendisini Allahü teâlânın affedeceğini umanın ümidi. Bu ümid makbûl değildir."

Amel ihlâs ve sıdk hakkında buyurdu ki:

"Amelde ihlâs amelden daha zordur. Kul kendisiyle Allahü teâlâ arasındaki hususlarda tam olarak sıdk, doğruluk üzere bulununca Allahü teâlâ onu gayb hazînelerine vâkıf kılar."

"Allahü teâlâ kalbleri kendini anmak için yarattığı hâlde, insanlar onları şehvet, istek ve arzû ile doldurmuştur. Kalplerden şehvetin izini silecek şey yalnız Allahü teâlânın korku ve sevgisidir."

Abdullah bin Hubeyk hazretleri işlediği amele güvenenleri; "İşlediğin fazîletli amele güvenerek azâb olunmaktan korkmazsan helâk olursun." diye îkâz edip uyarırdı.

Kur'ân-ı kerîmi ezberlemiş olanların isyân ve günâha düşmesine şaşar ve şöyle derdi:

Ehl-i Kur'ân bir günâh işleyeceği zaman göğsündeki Kur'ân-ı kerîm lisân-ı hâl ile ona şöyle seslenir: "Allahü teâlâya yemîn olsun ki sen beni bu iş için ezberlemedin!" O günahkâr kişi eğer bu sesi duyabilecek olsa Allahü teâlâdan hayâ ederek düşer can verirdi.

Abdullah bin Hubeyk hazretleri en büyük ilâhî cezânın duâ ve ibâdetin lezzetinin kalbten alınması olduğuna inanırdı. Boş şeylerle uğraşmanın, lüzumsuz şeylere kulak vermenin kalpteki ibâdet ve tâattan zevk alma duygusunu söndürdüğüne inanır, kendisini sevenleri gönül uyanıklığına teşvik ederdi.

Buyurdular ki:

"Kim, Allahü teâlânın rızâsı için nefsini ayıplarsa, Allahü teâlâ onu gazâbından korur."

"Kötü ve yanlış sözleri çok dinlemek, tâatın, ibâdetin tadını kalbden siler."

"Yarın sana zarar verecek şeyler için keder ve gam içinde bulun. Âhiret saâdetini harâb eden şeyler için üzül. Yarın sana fayda vermeyecek şey için sevinme!"

"En faydalı korku, insanı, günahlardan ve kötülüklerden alıkoyanıdır. İnsana, boşuna geçen ömrü için üzülmek yaraşır. Kalan ömrünü de iyi kıymetlendirmesi lâzımdır."

"Kalbime uygun gelmeyen, içime rahatlık vermeyen bir şeyi terk ederim."

Biri nasîhat istediğinde rivayet ettiği hadis-i şeriflerle cevab verirdi.

"Kişinin mâlâyânîyi (boş ve faydasız şeyleri) terk etmesi, onun müslümanlığının güzelliğindendir."

Yine buyurdu ki:

Ebû Hüreyre radıyallahü anh rivâyet etti. Birisi Resûlullah efendimize sallallahü aleyhi ve sellem gelerek: "Yâ Resûlallah! Dünyâlık elde etmek gâyesi ile gazâya giden kimse için ne buyurursunuz?" diye sordu. Resûlullah efendimiz; "Onun için ecir (sevap) yoktur." buyurdular. Ebû Hüreyre bu durumu Eshâb-ı kirâm arasında anlatınca onlar; "Belki sen bunu Resûlullah efendimizden iyi anlamadın." dediler. Bunun üzerine Ebû Hüreyre hazretleri tekrar Resûlullah efendimizin yanına döndü ve bu husûsu sordu. Resûlullah efendimiz üç kerre; "Onun için ecir yoktur." buyurdular.

Enes bin Mâlik'den rivâyet

ABDULLAH BİN EBÛ BEKR EL-AYDERÛS

ABDULLAH BİN EBÛ BEKR EL-AYDERÛS
Evliyânın büyüklerinden. İsmi, Abdullah bin Ebû Bekr bin Abdürrahmân es-Sekâfî el-Ayderûs, künyesi Ebû Muhammed'dir. 1408 (H.811) senesinde doğdu.

Babası, Abdullah Ayderûs doğmadan önce Allahü teâlâya kendisine sâlih bir evlat vermesi için yalvarırdı. Evine sohbet için birçok velî gelirdi. Bir defâsında onlardan duâ istedi. Onlar duâ edince, o sırada gâibden bir ses duyuldu. Bu ses; "Duâ kabûl oldu. İsteğiniz olacak." diye yankılanıyordu. Doğmadan önce dedesi; "Doğacak bu çocuk büyük bir velî, doğu ve batının kutbu olacak." buyurdu. Doğduktan sonra velîlerden olan dedesi ismini ve künyesini koyarak, mânevî himâyesine aldı. Küçük yaşta ilim öğrenmeye başlayan Abdullah Ayderûs, dedesinin yanında Kur'ân-ı kerîmi ezberledi. 8 yaşında iken dedesi vefât etti. Vefât etmeden önce Abdullah'ın şânının yüksek olacağını söyledi. Sonra yetişmesini babası üzerine aldı. Babası ona çok değer verir ve; "Bu oğlum Abdullah'da Peygamber efendimizin kokularından bir koku duyuyorum." derdi. Fakat 10 yaşına basınca babası da vefât etti. Bunun üzerine yetiştirilmesini amcası Şeyh Ömer Muhdâr üzerine aldı ve onu kızı ile evlendirdi.

Amcası Ömer Muhdâr, aynı zamanda onu tasavvuf yolunda yetiştirdi. Amcasından birçok ilim ve ism-i a'zamı öğrendi. Ayrıca Sa'd bin Abdullah Ubeyd, Abdullah Bahrâve, İbrâhim bin Muhammed Hürmüz ve Abdullah Guşeyr'den fıkıh öğrendi, Tenbîh, Hulâsa ve Minhâc kitaplarını okudu. Ayrıca Muhammed bin Hasan ve amcaları Ahmed, Muhammed ve Hasan'dan tasavvuf ilmini öğrendi. Sayılamayacak kadar âlime talebelik etti ve ilim öğrendi.

Abdullah Ayderûs hep nefsine karşı çıktı. Yedi sene orucunu yedi hurma tanesi ile açtı ve başka bir şey yemedi. Çok açlık çekti. Annesi yemek yemesini ister, o da muhâlefet edemezdi. Fakat nefsi pay çıkardığı için bundan vazgeçti. Yirmi sene bir yatakta yatıp uyumadı.

Ayderûsî yirmi beş yaşında iken amcasıÖmer Muhdâr vefât etti. Bunun üzerine halk, Muhammed bin Hasan'a mürâcaat ederek Ömer Muhdâr'ın vazîfesini yapmasını istediler. O da istihâre yaptıktan sonra bu işe Abdullah Ayderûsî'nin daha lâyık olduğunu söyledi. Ayderûsî ise bu vazîfeyi, genç olduğunu ve amcalarının bu işe kendisinden daha lâyık olduğunu söyleyerek kabûl etmek istemedi. Fakat amcalarının ısrarları üzerine, ders vermeye ve talebe okutmaya başladı. Dört bir taraftan gelen talebeler kendisinden fıkıh, tefsîr, hadîs ve tasavvuf yolunu öğrendiler. Sohbetlerinde devlet ileri gelenleri bulunurdu. İmâm-ı Gazâlî'nin İhyâu Ulûmiddîn kitabını çok okurdu. Neredeyse ezberlemişti.Bunu talebelerine de tavsiye ederek; "Bizim için kitap ve sünnetin dışında bir yol, bir usûl yoktur. Bu yolu da musanniflerin efendisi, müctehidlerin sonuncusu, Hüccet-ül-İslâm İmâm-ı Gazâlî, İhyâu Ulûmiddîn adlı eserinde açıklamşıtır. Bu eser, Kitab (Kur'ân-ı kerîm), Sünnet (hadîs-i şerîfler), tarîkat ve hakîkatin açıklamasından ibârettir." buyurdu.

Abdullah Ayderûsî cömerd, ikrâm sâhibi idi. Bütün malını, mevkıini müslümanlara tahsis ederdi. Herkese durumuna göre muâmele eder ve herkesin seviyesine inerdi. Konuştuğu kimse onun en çok kendisini sevdiğine inanırdı.

Abdullah el-Ayderûs; dünyaya düşkün olmayıp haram ve şüpheli şeylerden çok sakınan bir zât idi. Kerâmetleri ve menkıbeleri çoktur.

Abdullah el-Ayderûs'un hanımı Âişe binti Ömer Muhdâr çok ağır hasta oldu. Akrabâlarından bir hanım onun odasına girdi. Âişe hanımın sanki nefes alması durmuştu. Kadın iyice anlamak için, Âişe hanımı sağa sola çevirdi. Hiç ses alamadı. Abdullah el-Ayderûs'a haber verince, hanımının yanına girdi. Dedikleri gibi nefes almadan yatıyordu. Hanımına duâ edip üç defâ ismi ile seslendi, üçüncü seslenişte, Allahü teâlânın izni ile hanımı cevap verdi ve hastalıktan kurtulmuş olarak kalktı.

Allahü teâlâ, daha birçok hastaya, Abdullah el-Ayderûs hazretlerinin duâsı ile şifâ ihsân etmiştir.

Şöyle anlatılır:

Ali bin Ömer Meşûs isimli sâlih bir zât vardı. Bu zât, bir gün hanımına bedduâ etti. Hanımı bir hastalığa yakalanıp bîtâb düştü. Bunun üzerine pişman olan ve üzülen o zât, hemen Ebû Muhammed el-Ayderûs'un yanına gidip durumu anlattı. Ebû Muhammed el-Ayderûs, o zâtı bir daha bedduâ etmekten men etti ve; "Sen şimdi hanımının yanına git." dedi. O zât hanımının yanına gittiğinde, onun, sapasağlam olduğunu gördü; "Sen nasıl oldu da böyle iyileştin?" diye sordu. Hanımı; "Sen gittikten bir süre sonra uyumuşum. Rüyâmda Şeyh Abdullah yanıma geldi ve benim üzerime Mâşâallah okudu. Sonra da bana; "Kalk." dedi. Uyanıp kalktım ve Allahü teâlânın izniyle yürüdüm." cevabını verdi.

Abdürrahmân Hatîb isimli bir zâtın, sağ elinde bir yara çıktı ve kısa zamanda yayıldı. Eli şişti. Bu durum karşısında çok korktu ve ne yaptı ise çâre bulamadı. Kime gitti ise, yarası daha da azdı. Sonunda o zât Ebû Muhammed el-Ayderûs hazretlerinin yanına gelip durumunu arz etti. Şeyh Ebû Muhammed, yarasına baktı. Sonra eliyle şişkin olan yaranın üzerini meshetti. Bâzı ilâçlar sürdü. "Şifâ Allahü teâlâdan." buyurdu. Orası iyileşti ve yaradan eser kalmadı.

Ebû Muhammed el-Ayderûs zamânında, bulunduğu beldenin ileri gelenlerinden bir kişinin, bir kız çocuğu vardı. O kişi kız çocuğunu çok severdi. Bir gün kızın gözü ağrımaya başladı. Sonunda kızın gözü kapandı. O zât, kızını alarak, Şeyh Ebû Muhammed'in yanına getirdi. Kızının sıhhate kavuşması için duâ istedi. Şeyh Ebû Muhammed, şifâsı için Allahü teâlâya duâ etti. Sonra eli ile gözün üzerine meshetti. Allahü teâlânın izni ile o kızın gözleri iyileşti.

Süleymân bin Ahmed-i Bahnâk şöyle anlatır:

Bir zaman küffâr beldesinde idim. O sırada çok hastalandım. Yanımda Şeyh Abdullah el-Ayderûs'un bir elbisesi vardı. Onu giydim ve Abdullah Ayderûs'u vesîle ederek Allahü teâlâdan şifâ dileğinde bulundum. Sonra yatıp uyudum. Rüyâmda; kendimi katıra binmiş gördüm, peşimde de bir grup çocuk vardı. Çocuklar; "Yâ Hannân, yâ Mennân âfi Süleymân (Yâ Hannân, yâ Mennân Süleymân'a şifâ ver)!" diye yalvarıyorlardı. Sabah kalktığım zaman, hastalığımdan hiç eser yoktu.

Abdullah el-Ayderûs'un zamânındaki sultanın bir kız kardeşi vardı. Bu hanımın pekçok mücevheri vardı. Bir gün mücevherler çalındı. Bu hâle sultan çok kızdı ve; "Mücevherleri kim aldı ise, onu öldüreceğim." dedi. Abdullah el-Ayderûs bunu haber alınca, hemen sultanın yanına gitti ve bir süre nasîhat etti:

"Yâ Sultan! Sen hiç bir kimseye zarar verme. Mücevherler bulunur." dedi.

Bu söz üzerine sultan ferahladı. Gece olunca, Abdullah el-Ayderûs yanına bir talebesini alarak, sarayda çalışan bir görevlinin evine gitti ve mücevherlerin hepsini istedi. O kişi, Abdullah el-Ayderûs'un heybetinden korkarak mücevherleri verdi. Abdullah el-Ayderûs oradan ayrılıp, Şeyh Ömer mescidinin yanına geldi. Yanındaki talebesini saraya gönderip, sultanın kız kardeşini çağırttı. O gelince, ona mücevherlerinin nasıl olduğunu sordu. O da, hepsini bir bir târif etti. O kişiden aldığı mücevherler arasında bulunan ve târif edilen vasıflara uyan mücevherleri sultanın kız kardeşine verdi. Geri kalan mücevherleri de, sâhibine götürüp teslim etti.

Bir gün kadının biri küçük çocuğuyla birlikte bir bahçenin önünden geçiyordu. Kadın bahçedeki meyvelerden çalmak istedi ve çocuğu bir kenara bırakıp ağaca çıktı. Bir mikdâr meyve topladı. Aşağı indiğinde oğlunu hareketsiz bir hâlde buldu. Bunun üzerine ağlayıp feryâd etmeye başladı. Oradan geçenler bu bahçenin Seyyid Abdullah hazretlerine âid olduğunu söylediler. O zaman kadın tövbe etti. Topladığı meyveleri geri verdi. Çocuğunu alıp giderken çocuğunun tekrar eski hâline geldiğini gördü.

Abdullah el-Eyderûs hazretleri bir gün bir yerde uyudu. Bu arada namaz vakti girdi. Bir zât onu namaz kılması için uyandırdı. Namaz vaktinin girdiğini bildirdi. Bunun üzerine Abdullah-ı Ayderûsî ona; "Ben namazımı cemâatle kıldım." dedi. O zât kendi kendine; "Hâlbuki ben buradan hiç ayrılmadım. O ise cemâatle kıldığını söylüyor." diye düşündü. Dışarı çıkıp gördüklerine; "Size namazı kim kıldırdı?" diye sorunca onlar da; "Şeyh Abdullah-ı Ayderûsî" cevâbını verdiler. O zât bu durumun Abdullah-ı Ayderûsî'nin kerâmeti olduğunu anladı.

Duâsı makbuldü. Abdullah bin Ali Kesîri, vefât edince, oğulları Muhammed ile Bedr arasında ihtilaf çıktı. Bedr, Şuyun denen yeri işgâl etti ve burada yaşayan Ebû Bekr bin Herise isminde velî bir zâtı hapsedip çeşitli eziyet ve işkenceler yaptı. Bunun üzerine o zâtın talebeleri Abdullah-ı Ayderûsî'nin huzûruna gelip hocalarına yapılan işkencenin hafifletilmesi ve hapisten kurtulması için duâ etmesini istediler. Ona duâ edip, korkmaması için haber gönderdi. Ebû Bekr bin Herise bundan sonra yapılan işkencelerden acı duymadı. Bir müddet sonra onu hapishâneden çıkardılar.

Vefâtı yaklaştığında talebelerine, sevdiklerine tavsiye ve nasîhatta bulundu. Oğlu Ebû Bekr'i yerine şeyh tâyin etti. Diğer çocuklarına; "Artık bu diyâra dönemeyiz." dedi. Hazırlık yaparak yolculuğa çıktı. Uğradığı her köyde halka nasîhat etmek için bir müddet kalırdı. Şuhr denen şehre vardığında bütün halk onu karşılamak üzere yola çıktı. Burada bir ay kadar kaldı. Pazartesi ve perşembe günleri vâz ve nasîhatlerde bulunurdu. Sonra ayrıldı. Yolda rahatsızlandı. Yanındakilere, dostlardan, vatandan ayrı kalmak ile ilgili kasîde okumalarını emretti. Terim şehrine vardığında 54 yaşında iken 1460 (H.865) yılında vefât etti. Zembîl kabristanına defnedildi.

Abdullah el-Ayderûs'un diğer kerâmetleri, Fethullah el-Kuddûs fî Menâkibi Abdullah el-Ayderûs adlı eserde anlatılmaktadır.

Abdullah el-Ayderûs'un yazdığı eserlerden bâzıları şunlardır: 1) El-Kibrît-ül-Ahmer, 2) Şerhü Kasîdet-is-Sa'îd, 3) Menâkıb-i Sa'd bin Ali.

YÜZ VERMEDİN!

Fakîh Îsâ bin Muhammed şöyle anlatır:

Uzak bir diyârda idim. Abdullah el-Ayderûs'u açıkça bulunduğum yerde görmeyi temenni etmiştim. Mescide gittim. Oraya bir dilenci ve yanında birisi gelip benden bir şey istedi. Bir şey vermedim. Oradan ayrılıp başka yere gittim. O dilenci ve yanındaki kişi benim arkamdan geldi. Sonra yine yanıma yaklaşarak benden bir şeyler istedi. Yine yüz vermedim. Bunun üzerine o dilenci ve yanındaki ayrılıp gitti. Bir müddet sonra ben, Abdullah el-Ayderûs'un bulunduğu yere döndüm. Şeyh Abdullah'ın yanına giderek; "Ben sizi gittiğim yerde alenen görmeyi temenni ettim. Lâkin bu isteğim hâsıl olmadı." dedim. Bunun üzerine Ebû Muhammed el-Ayderûs ; "Sana alenî görünmem hâsıl oldu. Falan gün duhâ vaktinde sen falan mescidde idin. Senin yanına bir dilenci geldi. Yanında birisi de vardı. Senden bir şeyler istediler. Onlara bir şey vermedin. Sonra kalkıp bir yere gittin. Onlar da seni tâkib etti ve yine bir şeyler istediler. Yine yüz vermedin. İşte o dilencinin yanındaki ben idim. Ben, senin yanına o kılıkla gelmiştim." dedi. Ben; "Efendim! Sizin dedikleriniz doğrudur. Fakat o size fazla benzemiyordu." deyince, Şeyh Abdullah da; "Eğer ben bu hâlimle senin yanına gelse idim, sen beni tanır ve insanlara haber verirdin." buyurdu.

ABDULLAH BİN HÂZIR

ABDULLAH BİN HÂZIR
Evliyânın büyüklerinden ve hadîs âlimi. İsmi, Abdullah bin Hâzır bin Sabbah'dır. Evliyâullahdan Yûsuf bin Hüseyin'in dayısı ve Zünnûn-i Mısrî'nin arkadaşıdır. İran'ın Rey şehrinde doğmuş ve orada vefât etmiştir. Doğum ve vefât târihleri belli değildir. Hicrî dördüncü asırda vefât etmiştir. Tasavvufta büyük derecelere kavuşmuş, pek çok velî yetiştirmiştir.

Abdullah bin Hâzır hadîs ilminde büyük âlim olup, Muhammed bin Abdullah el-Ensârî, Şâz bin Feyyâz, Kabisa bin Utbe el-Kûfî, İbrâhim bin Mûsâ, El-Ferrâ', Er-Râzî başta olmak üzere pek çok âlimden hadîs öğrenmiştir.

Abdullah bin Muhammed bin Nâciye, Muhammed bin Yûsuf bin Bişr el-Hirevî, Ebû Bekr eş-Şâfiî ve başka âlimler de Abdullah bin Hâzır'dan hadîs-i şerîf rivâyet etmişlerdir.

Yûsuf bin Hüseyin şöyle anlatır: "Mısır'a Zünnûn-i Mısrî'nin yanına gittikten sonra, Rey şehrine dönüyordum. Bağdâd'a vardım. Dayım Abdullah bin Hâzır orada idi. Hacca gidecekmiş, yanına gittim:

-Nereden geldin? diye sordu:

-Mısır'dan gelip, Rey'e gidiyorum. Bir nasîhat etmenizi isterim, dedim.

Buyurdu ki:

-Kabûl etmezsin!

-Ederim. dedim.

O yine,

-Kabûl etmezsin! buyurdu. Ben tekrar;

-Belki kabûl ederim, dedim.

Yine;

-Biliyorum kabûl etmezsin! buyurdu.

-İhtimâl ki kabûl ederim, dedim.

Buyurdu ki:

-Gece olduğunda git Zünnûn-i Mısrî'den ne yazmış isen, hepsini Dicleye bırak.

-Bir düşüneyim, dedim.

O gece düşünce bastı ve hiç uyuyamadım. Gönlüm bir türlü râzı olmadı. Ertesi gün gidip;

-Gönlüm bu işe râzı olmadı, dedim.

-Zâten ben sana kabûl etmiyeceğini söylemiştim, buyurdu.

-Bir şey daha söyler misiniz? dediğimde;

-Onu da kabûl etmezsin, buyurdular.

-Kabûl ederim, diye ısrar ettim. Bu sefer;

-Rey şehrine gittiğinde, ben Zünnûn-i Mısrî'yi gördüm deme, buyurdular.

Bu sözü uzun müddet düşündüm. Evvelki sözlerinden daha zor geldi. Tekrar ona gittim. Dedim ki:

-Bu dediğiniz iş zordur.

Buyurdu ki:

-Sana, senin için gâyet lüzumlu olan bir şey söyleyeceğim.

-Buyurun söyleyin, dedim.

-Şimdi evine gittiğin zaman, insanları kendine dâvet etme. Allahü teâlâya dâvet ederken öyle yaşa ki, Allahü teâlâdan bir an gâfil olup, O'nu unutmayasın, buyurdu. (Abdullah bin Hâzır'ın bu sözleri yanlış anlaşılıp, Zünnûn-i Mısrî'yi beğenmiyor sanmamalıdır. Onun maksadı: Zünnûn-i Mısrî tevhîd deryâsına dalmış, garîb hâlleri ve halkın anlayamıyacağı tasavvufî sözleri olan bir velî olduğundan, halkın, bu Allah dostuna düşman olmamaları içindir.)

Abdullah bin Hâzır'ın bu sözünü, Şeyhülislâm Abdullah-ı Ensârî şu sözle izâh etti:

Allahü teâlâ Mûsâ aleyhisselâma; "Ey Mûsâ! Dilin her zaman beni zikretsin. Bulunduğun her yerde benimle ol." buyurdu.

Bu iki büyük velî bu söz ve îzâhlarıyla, her an Allahü teâlâyı hatırlayıp, O'nu bir an unutmamağı tavsiye buyurmuşlardır. Bu da dostluğa ve kulluğa yakışan şeydir.

Kendisine insanın îmânının nasıl kâmil olacağı sorulduğunda Ahmed bin Hanbel tarîkıyla rivâyet ettiği şu hadîs-i şerîfle, cevab verdi: "Sizden biriniz kendi nefsi için sevdiğini mümin kardeşi için de sevmedikçe, îmânı kâmil olmaz".

Kadınların kocalarına karşı nasıl davranmaları sorulduğunda; erkeğin kadını üzerinde olan haklarını uzun uzun anlattıktan sonra Şâz bin Feyyâz, Amr bin İbrâhim, Katâde, Sa'îd bin Müseyyib, Abdullah bin Amr'dan rivâyet ettiği şu hadîs-i şerîfi okudular. Peygamber efendimiz buyurdular ki: "Allahü teâlâ, kocasına teşekkür etmeyen (ona nankörlük eden) ve onunla yetinmeyen, iktifâ etmeyen kadına nazar etmez."

ABDULLAH BİN AVN

ABDULLAH BİN AVN

Peygamber efendimizin arkadaşlarını gören büyük velîlerden. İsmi Abdullah bin Avn bin Ertabân el-Müzenî'dir. İbn-i Avn diye de bilinir. Basra'da doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. Hadîs-i şerîf mütehassısı olarak Basra'da şöhret buldu. 768 (H.151) senesinde vefât etti.

Abdullah bin Avn, devrinin büyük âlimlerinden okudu. Hadîs-i şerîf ilminde zamânın önde gelen âlimleri arasına girdi. Semâme bin Abdullah bin Enes, Muhammed ibni Sîrîn, İbrâhim en-Nehaî, Ziyâd bin Cübeyr bin Hayve, Kâsım bin Muhammed, Hasan-ı Basrî, Şa'bî, Mücâhid ve başkalarından hadîs-i şerîf rivâyet etti.

Hadîs-i şerîf öğrenmek için Mekke, Medîne, Kûfe, Basra ve daha pek çok yere seyahat etti. İmâm-ı A'meş, Dâvûd bin Ebî Hind, Süfyân-ı Sevrî, Şû'be, Ebû Yahyâ el-Kattân, Abdullah ibniMübârek, Vekî bin Cerrâh, Muâz ibni Muâz, Muhammed bin Abdullah el-Ensârî ve başkaları kendisinden hadîs rivayet ettiler.

Büyük âlim Kurre (rahmetullahi aleyh) der ki:

"Biz İbn-i Sîrîn'in verâsına, haram ve şüphelilerden sakınmasına hayrân idik. Fakat Abdullah ibni Avn, onu bize unutturdu. O bu hususta çok ileri mertebelerde idi."

Bikâr bin Abdullah es-Sîrînî anlatır:

"İbn-i Avn'ın kimseyle alay ettiğini görmedim. Çünkü o, kendi hâlinde ve nefsiyle meşguldü. Günden güne olgunlaşıyor, tasavvufta git-gide yükseliyor ve derecelere kavuşuyordu.

Abdullah bin Avn hazretleri her gün sabah namazını talebeleri ile kılar, kimseyle konuşmadan, kıbleye karşı oturur, Allahü teâlâyı zikrederdi. Bu hal güneşin doğmasına kadar sürerdi. Talebeleri de aynı şekilde yapardı. Güneş doğduktan sonra onlara dönüp, derse başlar ve nasîhat ederdi.

Bir defâsında; "Akıllı bir kimse bir hatâ işlediğinde ne yapalım?" diye kendisine soruldu. Buyurdu ki:

"Akıllı bir kimseyi, işlediği hatâ için azarlamak yakışmaz. Şu zamânımızda da durum budur. Kim birini incitirse, daha şiddetli azarı bir başkasından kendisi duyar."

Abdullah bin Avn, boş ve faydasız şeyler konuşmaz, insanların hayrına olan şeyleri anlatırdı. Bulunduğu yerde kendisinden çok güzel koku yayılırdı. Temiz ve güzel giyinirdi.Belli zamanlarda evine kapanır, sükût ve tefekkürle vakit geçirirdi. İyi işlerini gizler, belli etmezdi. Ana ve babasına iyiliği çoktu. Onların yediği kaptan hiç yemek yemezdi. Bu sebeple kendisine sordular: "Ey Allahın sevgili kulu niçin böyle yapıyorsun?" Cevâben buyurdu ki:

"Korkarım, yediğim kaptaki bir lokmada, onların gözü olur da farkına varmadan alıp yiyebilirim."

Bir gün annesi çağırdı. Biraz sert bir şekilde cevap vermişti. Sonra bu hâline çok üzüldü. Hemen gitti ve bu hareketine keffâret olsun diye, iki köle âzâd etti.

Evlerinin hepsinde müslümanlar parasız otururdu. İsteyeceği ücret onlara çok gelebilir düşüncesiyle hiç kira almazdı. Diline sâhib olup, hiçbir zaman kötü söz söylemezdi. Yaptıklarından pişman olmayan akl-ı selîm sâhibiydi. Kur'ân-ı kerîmi çok okur, cemâate devâm ederdi.

İbn-i Mus'ab'a; "Abdullah bin Avn hakkında ne dersin?" denilince;

"Avn oğlu ile yirmi dört sene berâber kaldım. Her şeyine dikkat ettim. Her hâliyle dînimize uygun yaşayışının netîcesinde meleklerin ona bir hatâ yazmadığı kanâatine vardım." cevabını verdi.

Yahyâ el-Kattân da;

"Avn oğlu Abdullah'ın üstünlüğü, insanlar arasında dünyâyı en fazla terketmiş olması bakımından değil, diline sâhib olması bakımındandır. O, insanlar arasında diline en fazla sâhib olanlardandır."

İbn-i Mübârek onun için; "Onun gibi namaz kılan görmedim." dedi. Âlimlerden Ravh ismindeki bir zât da; "Ondan daha ibâdet edici birisini görmedim." buyurdu.

Abdullah ibni Avn hiç kızmazdı. Bir gün birisi kendisini kızdırmak istedi, ona dönüp; "Allahü teâlâ sana iyilikler versin." cevabını verdi ve duâ etti.

Muhammed bin Fudale anlatır:

Peygamber efendimizi rüyâda gördüm. "İbn-i Avn'ı ziyaret ediniz. Çünkü Allahü teâlâ ve Resûlü onu çok seviyor." buyurdu.

Bikâr binAbdullah es-Sîrînî, onun bir gün oruç tutup bir gün tutmadığını söyler.

İbn-i Mübârek'e; "İbn-i Avn ne ile bu dereceye yükseldi?" diye sorulunca; "Doğrulukla." cevabını verdi.

Abdullah ibni Avn vasiyetlerinde;

"Ey kardeşlerim! Sizin için üç şeyi seviyorum. Kur'ân-ı kerîmi gece-gündüz okumanızı, cemâate devâmınızı ve kötü işlere mâni olmanızı." buyurdu.

Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri – İmam Suyuti

 

PEYGAMBERİMİZİN MUCİZELERİ

Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri – İmam Suyuti

Peygamberimizin, yazı yazmasının ve şiir söylemesinin kendisine haram olması

Peygamberimizin bir özelliği de, yazı yazmasının ve şiir söyleme­sinin kendisine haram olmasıdır. Yüce Allah bu hususta şöyle buyur­maktadır:

“Onlar ki yanlarındaki Tevrat ve İncil’de buldukları o elçi’ye o ümmî peygamber’e uyarlar.” [45]

“Ey Muhammed, sen bundan önce bir kitâb okumuyordun, elinle de onu yazmıyorsun. Öyle olsaydı, bâtılcılar o zaman kuşkulanırlardı.” [46]

“Biz ona (Muhammed’e) şiir öğretmedik, şiir ona yakışmaz da...” [47]

tbn Ebû Hatim, Mücâhid’în şöyle dediği haberini nakletmiştir: “Kitâb ehli olanlar, kendi kitaplarında Peygamberimiz’in okur-yazar ol­madığını görürler ve bunu söylerlerdi, işte bununla ilgili olarak: “Sen, bundan önce bir kitâb okumuyordun, elinle de onu yazmıyorsun!” mealindeki âyet inmiştir.”

îmâm-ı Râfîî ise bu konuda şöyle der:

“Peygamberimiz’in bir Özelliği olarak, yazı yazmasının kendisine haram olabilmesi için, O’nun yazı yazar olduğunu söylememiz gerekir. Halbuki O, yazı bilmezdi.“

îmâm-ı Nevevî ise, bunu tenkid eder ve şöyle der: ‘Yazı yazmasını bilmediği halde, yazmanın kendisine haram kılınmış olması mümteni’ (imkansız) değildir. Bundan maksad, okur-yazar olmanın sebeblerine tevessül etmemesidir ve doğrusu da, O okur-yazar değildi...” [48]

Bâzıları ise bunun aksini söylemişler ve: “Hudeybiye andlaşması-nın yazıldığı sırada Kureyş temsilcisinin itirazı üzerine, Peygamberimiz (s.a.v.): “Bu, Muhammed bin Abdullah’ın andlaşmasıdır” diyerek yaz­mıştı. Zira Ali, böyle yazmaktan çekinmişti” demişlerdir. Onlara verile­cek cevab ise şudur: “Bu andlaşma ile ilgili olarak “…Yazdı” denilmesinden maksad, emir verip yazdırdı demektir [49]

Ebû Mes’ûd Dımeşkî de, Hudeybiye Musâlehasıyla ilgili olarak: ‘Yâni Peygamberimiz kalemi eline aldı, fakat güzelce yazmasını bilmi­yordu. Buna rağmen “Resûlüllah” yerine “Muhammed” kelimesini yazdı” der.

Ömer bin Şeybe’nin bu husustaki sözü ise şöyledir: “Peygamber (s.a.v.), Hudeybiye’de, kendi eliyle yazdı. Halbuki O, daha önce yazmayı hiç bilmiyordu. Tam yazmak istediği sırada, bir mucize olarak yazması­nı bildi ve yazdı.” Onun bu sözünü kabul edenler de olmuştur: Hadîs âlimlerinden Ebû Zerr el-Herevî, Ebu’l-Feth el-Nisâbûrî, Kâdî Ebu’l-Velîd el-Luhamî, Kâdi Ebu Cafer el-Simnanî el-Usûlî; bunu kabul eden­lerdendir. Hattâ Ebû’l-Velîd el-Luhamî şöyle demiştir: “Peygamberi-miz’in hiç yazı bilmediği ve öğrenmediği halde anîden orada yazmış olması, O’nun en kuvvetli mucizelerinden biridir.” Bazıları da şöyle de­miştir: “Peygamberimiz, o gün kendi eliyle; yazı bilmediği, yazıyı teşkîl eden harfleri hiç tanımadığı halde yazdı. Kalemi eline aldı ve hareket ettirdi. O’nun yazmak istediği şekilde bir yazı meydana geldi. Yâni yazı kendiliğinden ve mucizevî bir şekilde oluştu… Evet Peygamberimiz ka­lemi hareket ettirdi, fakat bilerek bir şey yazmadı. Yazı yazıldığı zaman bile, yazıyı ve onun harflerini tanımıyordu” [50]

Şiirin Peygamberimiz’ e haram olmasına gelince: “Ebû Davud’un buna delâlet eden hadîsi; îbni Ömer’den sevketmiş olduğunu görüyo­ruz… O, şöyle diyor: “Ben, Peygamber’in (s.a.v.) şöyle buyurduğunu i-şittim: “Ben eğer tiryak içersem nazarlık takınırsam, kendiliğimden şiir söylersem, hâlim ve âkibetim ne olur bilmem.“

îbni Sa’d'ın Zühri’den rivayetine göre, Peygamber (s.a.v.), Medi­ne’ye göçten sonra Mescid yapılırken, ashabın bu husustaki candan ça­lışmalarına bakarak duygulanmış ve: “Bu göç, Hayber göçü değildir! Rabbimiz, bu daha iyi, daha temizdir” anlamında bir söz söyleyivermiş-tir. Yine Zührî şöyle dermiş: “Peygamberimiz, şiir olarak ne söylemişse, bir başkasına âit misâl vermek üzere söylemiştir. Kendisinin, Mescid yapılırken söyleyiverdiği bu şiirden başka hiç şiir söylediği olmamış­tır. (Bunu da, şiir söylemek maksadıyla söylemiş değildir.) [51]

Yine îbni Sa’d, Abdurrahmân bin Ebûz-Zennâd’dan şöyle nakle­der: “Peygamber (s.a.v.) birgün, Abbas bin Mirdâs’a hitaben: “Hatırlıyor musun? Senin: “Benim ve kölelerimin elde ettiğimiz mallar, Akra’ ve U-yeyne arasında kaldı” gibi bir şiirin vardı?” demiş… Orada bulunan Ebû Bekir de: “Ey Allah’ın Resulü, anam babam sana kurbân olsun! Sen, bir şâir olmadığın gibi, şiiri de değiştirerek naklediyorsun. Zaten şiir de sana yakışır birşey değildir. Bunun söylediği o şiirin aslı, öyle değil;”…Uyeyne ile Akra’ arasında kaldı” şeklinde idi” der. (Yâni Peygambe­rimiz, bu misâlde de görüldüğü gibi, şiiri, bazen değiştirerek söylerdi. Bazân da misâl vermek için.)

Alimlerimiz demişlerdir ki: “Peygamberimiz’in şiir şeklinde söyle­miş olduğu sözler; şiir maksadıyla söylenmiş şeyler değildir ve kafiyen bunlara, şiir söylemek de denilmez… Kur’ân’da dahi bazân vezinli sözler vardır. Bunlar da kafiyen şiir değildir.”

İmâm-ı Mâverdî der ki: “Peygamber Efendimiz’e yazı yazmak ha­ram olduğu gibi, başkaları tarafından yazılmış bir yazıyı okumak da haramdı, ilgili âyet de bunu bildirir. O’na şiir söylemek yasak olduğu gibi, bir başkasına âit olan şiiri, şiir olarak nakletmesi de yasak idi.”

El-Harbî de şöyle demektedir: “Peygamber (s.a.v.), iki mısraı bir araya getirerek, tam bir beyit halinde şiir okumamıştır. Mutlaka tek mısra halinde misâl vermiştir. Bir beytin, yâ birinci mısraını okuyup i-kinci mısraını bırakmıştır, yâhud da ikinci mısraını okuyup birinci mısraını terketmiştir. Eğer her iki mısraı okuyarak misâl vermek iste-mişlerse, bu seferde mutlaka kelimelerin yerini değiştirmek suretiyle misâl vermiştir. Az yukarıdaki Abbas bin Mirdâs’m şiirinde olduğu gibi…”[52]

Peygamberimizin bir özelliği de, harbe karar verip zırhını giydikten sonra, çıkarmasının haram olmasıdır.

Ahmed ve îbni Sa’d Câbir bin Abdullah’tan rivayet eder. O şöyle der: “Peygamber (s.a.v.), Uhud Günü şöyle demiştir: “Ben, rüyamda kendimi çok sağlam bir zırh içinde gördüm… Bazı boğazlanmış sığırlar da gördüm… Sağlam zırhı, Medine olarak; boğazlanmış sığırları da as­kerlerden bâzıları olarak te’vîl edip yorumladım… Eğer isterseniz Me­dine’de kalalım. Düşman Medine içine kadar girecek olursa, kendimizi burada müdâfâ edelim.” Ashâb şu cevâbı verdiler: “Allah’a yemîn ederiz ki, onlar câhiliye zamanında bile şehrimiz Medine’ye girmiş değillerdir. islâm devrinde girmeleri nasıl olur?” Peygamberimiz de onların bu cevâbını ve tutumunu görünce: “O halde siz bilirsiniz” buyurdu. Sonra Peygamberimiz evine gitti”ve harp hazırlığını yapıp zırhını giyin­di. Ashâb bunu görünce, daha ciddî düşünüp: “Biz ne yaptık?” dediler. Resûlüllah’a karşı O’nun düşüncesini red ettiklerine çok pişman oldular. Resûlüllah’a mürâcât edip: “Ey Allah’ın Resulü, karar sizindir, siz nasıl bilirseniz öyle olsun!” dediler. Peygamber Efendimiz de bunun üzerine şöyle buyurdular:

“Bunu şimdi mi düşünebildiniz? Biliniz ki, bir peygamber; harbe karar verip zırhını giydikten sonra, karar verdiği savaşı yapmadıkça zırhını çıkaramaz! Bu ona helâl değildir.” [53]

Peygamberimizin bir özelliği de, bir iyilik ve ihsanda bulunduğu zaman, daha İyisi veya daha çoğunu elde etmek niyetiyle vermesinin kendine haram olmasıdır.

Yüce Allah, bir âyetinde şöyle buyurmaktadır; “Habîbim, verdiğini çok bularak (veya daha çoğunu umarak) başa kakma…”[54]

îbni Cerîr, âyetin tefsîriyle ilgili olarak, Ümmetin Alimi ve Ter-cümânü’l'Kur’ân olan îbni Abbas’tan nakleder. O şöyle demiştir: “Bir i-yilik ve ihsanda bulunduğun zaman, onu ondan daha iyisine kavuşmak niyetiyle verme! Bu sana lâyık değildir.” [55]

Bütün müfessirler, bu hususun Peygamber’in (s.a.v.) bir özelliği olduğunda ittifak ve icmâ etmişlerdir.

Îbni Ebû Hatim de Dakhâk’tan Kur’an-ı Kerîm’deki: “insanların malları içinde, artması için verdiğimiz faiz, malı Allah katında artırıp bereketlendirmez…” [56] anlamına gelen âyetle ilgili olarak şöyle nakleder. Yâni Dahhâk demiştir ki: “Bu âyetteki ribâdan (faizden) maksat, helal olan ribâdır ki, bu şudur: Kişi insanlardan birine bir şey hediye eder. Onu, sırf bir hediye olarak verir. Fakat bunu vermekten maksadı, ondan daha iyisine kavuşmaktır, işte buna, ribâ’l-helal denilir. Fakat bu, Peygamber’e (s.a.v.) helal değildir. Peygamberimiz, böyle yapmaktan yasaklanmıştır. Çünkü bu, O’nun yüksek makam ve mansı­bına lâyık değildir…”[57]

Peygamberimizin, insanlara verilmiş bulunan dünyalığa gözlerini dikmesi haramdır

Yüce Allah, bu husustaki bir âyet-i celilesinde şöyle buyurmaktadır: “Onlardan bâzı sınıflara verdiğimiz dünyalığa gözlerini dikme! Ve onlar sana inanmıyorlar diye de üzülme! Sen, müminlere kanatlarını indir, onlara karşı mütevazı ve şefkatli ol.” [58]

Yukarıda mealini gördüğümüz âyetten de anlaşıldığı gibi, Pey­gamber Efendimiz’in bir özelliği de, başkalarına verilen dünyalığa göz­lerini çevirmesinin kendisine haram olması idi. Bu hükmü, bu şekilde imâm el-Râfiî, el-Izâh adlı kitabın sahibinden naklederek bildirmiştir. Nevevî ile ibnü’l-Kâdî de buna kesinlikle hükmetmişlerdir.[59]

Peygamberimizin özelliklerinden biri de, eşlerini iki seçim arasında bıraktığı zaman kendisini seçmeyen eşini tutmasının haram olması idi…

Bu hususu, daha önce geçen ilgili bölümde ifâde etmiştik… Nitekim Buhâri’nin Aişe’den sevkettiği rivayet de bunu ifâde etmektedir. Bu rivayete göre Aişe şöyle demiştir; “Cüveyne’li adamın kızı (Cüveyne ka­bilesine mensûb Nûmân bin Şerahbil’in kızı Ümeyme) Peygamber’e (s.a.v.) yaklaştığı zaman; “Ben, senden Allah’a sığınırım” demişti… Peygamberimiz de: “Gerçekten sığınılacak olana sığındın!” buyurdu ve ona hitaben: “Derhal ailene dön!” dedi. Yâni onu terk etti…”

Konu ite ilgili olarak îbni Mülakkın, El-Hasâis adlı kitabında der ki: “Bundan anlaşıldığına göre, Peygamberimizle birlikte kalmayı hoş görmeyen bir kadını Peygamberimiz’in tutması haram idi. Kendisini is­temeyen bir kadını nikâhına alması da haram idi. Bunun böyle olduğu­na, Peygamber Efendimiz’in, hanımlarını iki seçim arasında muhayyer kılmış olması da delâlet eder…”

îbni Sa’d, Mücâhid’den şöyle nakleder: “Peygamber Efendimiz, bir kadını nikahlamak istediği zaman, bu isteğini o kadına açıklar, eğer o kadın bunu kabul etmezse, Peygamberimiz bu istediğini bir daha tekrarlamazdı. Nitekim bir defasında, bu husustaki isteğini bir kadına bil­dirmiş, o kadın da “ailemle istişarede bulunayım” karşılığını vermişdi. Sonra bu kadın, âlilesiyle istişare edip onların muvafakatini aldığını bildirdiği zaman; Peygamber Efendimiz de, bunun vaktinin geçmiş ol­duğunu bildirmekle yetinmiştir…”[60]

Peygamberimizin bir özelliği de, ehli kitâbtan bir kadını nikahlamasının kendisine haram olması idi…

Ebâ Dâvâd Nâsih’inde Mücâhid’den şu haberi rivayet etmiştir: ‘Yüce Allah’ın Peygamberimiz’e hitabla: “Bundan böyle artık sana, ka­dınlarla evlenmek haramdır” [61]buyurması; Peygamber Efendi-miz’e, ehl-i kitâbtan olan kadınlarla evlenmeyi yasaklamıştır.” [62]

Yine Mücâhid’den Sâid bin Mansûr’un bir rivayeti bulunmakta. Bu rivayete göre de Mücâhid, aynı âyetle ilgili olarak şöyle demiştir: “Yüce Allah’ın bu yasağı, yahûdî ve nasrânî kadınlarıyla ilgilidir. Onla­rın, Peygamber’e zevce, mü’minlere anne olmaya lâyık olmadıklarını bildiriyordu.”

Bizim Mezhebin (Şâfi Mezhebinin) âlimleri derler ki: “Peygam-berimiz’in hanımları, hem mü’minlerin anneleri, hem de cennette ebe­diyen Peygamberimiz’in eşleri oldukları için, bunların, yâni gayr-i müslim kadınlarının O’na eş olmaları haram kılınmıştır. Zira O’nun eş­lerinin, O’nunla ebediyen cennette beraber olmaları münâsebetiyle, aynı zamanda O’nun derecesinde bulunmaları gerekmektedir. Buna göre, çok yüksek şeref de kazanmış olmaktadırlar. Hem, Sevgili Peygamberimiz, gayr-i müslim kadınlarıyla arkadaşlık etmekten de hoşlanmazdı. Ayrıca Peygamberimiz’e nikahlanacak bir kadın, müslümanlardan biri bile olsa, Allah yolunda hicret etmiş olması da şart idi. Müslüman bir kadı­nın, Peygamberimiz’e nikahlanabilmesi için, hicret etmiş olması şart o-lursa; müslüman dahî olmamış bir kadının Peygamberimiz’e helâl olmayacağı-, kolaylıkla anlaşılır.”

Şafiî Mezhebi âlimlerinden Ebû îshâk şöyle demektedir: “Eğer Pey­gamberimiz, gayr-i müslim bir kadını nikahlamış olsaydı, Peygamberi-miz’în keremi ve şerefi için o kadına islâm hidâyeti nasîb olurdu.” [63]

Mezhebimiz âlimlerinden bâzıları, Peygamber Efendimizin ehl-i kitaptan olan bir câriye edinmesinin de kendisine haram olduğunu söy­lemişlerdir. Fakat, en sahîh kavle göre, bu kendisine haram değildir. Nitekim el-Hâvî adlı kitabında el-Mâverdî şöyle demektedir: “Peygam­ber (s.a.v.), cariyesi Reyhâne’yi, henüz o müslümanlığı kabul etmemiş­ken câriye edinmişti.” Mâverdî’nin bu sözüne göre, “Peygamber Efendimiz’e bu durumda; böyle bir cariyesine müslüman olmasını şart koşması, müslümanlığı kabul ettiği takdirde onu tutması, kabul et-diği takdirde ise, onu terk etmesi üzerine vâcib mi idi, değil mi idi?” diye ihtilâf edilmiştir ve iki vecih üzerinde durulmuştur: Birincisine göre: “Peygamberimiz’in onu iki seçim arasında muhayyer bırakması vâcib idi. Eğer müslüman olmayı kabul ederse, ne güzel! Bu takdirde o da; âhirette ebediyen Peygamberimiz’in eşi olur.” ikinci kavle göreyse; Pey-gamberimiz’in onu iki seçim arasında muhayyer kılması vâcib değildir. O, kendi isteği ile dilerse müslümanhğı kabul eder. Eğer etmezse, Pey-gamberimiz’in böyle bir kitabî (ehli kitap) cariyesinden ayrılması ge­rekmez. Nitekim Reyhâne misâli, buna delâlet eder.”[64]

Peygamberimizin bir özelliği de, hicret etmemiş bir kadını nikahlamasının kendine haram olmasıdır

Evet, bu da Peygamberimiz’in özelliklerinden birini teşkil etmekte idi. Tirmîzî’nin hasendir kaydiyle, ibni Ebû Hâtim’in îbni Abbas’tan rivayet ettikleri şu haber buna delâlet eder: “Peygamber (s.a.v.), bütün kadınlardan nehyolundu. Ancak, Meküne’ye hicret eden müslüman kadınlar için izin verildi. Yüce Allah, bir ayetinde şöyle buyurmaktadır: “Habîbim, bundan sonra artık sana, başka kadınlarla evlenmek, şimdiki eşlerini başka eşlerle değiştirmek helal değildir! İsterse onların güzellikleri senin hoşuna gitmiş olsun. Artık başka kadınlarla evlenemezsin. Yalnız elinin altında bulunan cariyeler hariç. Allah, her şeyi gözetleyicidir.” [65]

Yine bundan önceki âyetleri gereği, (Ahzâb, 50,51) Yüce Allah, Pey-gamberimiz’e müminlerin kızlarının, kendisini Resûlüllah’a hibe eden mü’mine bir kadını helal kılmış; bunlardan maadasını ise haram, kılmış­tır. Dîni, islâm’dan başka olan kadınları da O’na haram kılmıştır.” [66]

Keza Peygambere (s.a.v.), O’nun bir özelliği alarak, müslümanhğı kabul etmiş bulunan bir cariyeyi nikahlaması da haram idi. Bu husus­taki iki tevcihin, en sahîh olanı budur.”[67]

Peygamberimizin özelliklerinden biri de, onun herhangi bir kimsenin aleyhine gözüyle işarette bulunmasının haram olması idi…

Ebû Dâvûd, Nesaî, sahihtir kaydiyle Hâkim ve Beyhakı Sa’d bin Ebu Vakkâs’tan şöyle rivayet ederler: “Peygamber (s.a.v.) Mekke’nin fet­hi gününde, umûmî af ilan etti.,. Ancak bu umûmî aftan dört kişiyi is­tisna eyledi. Abdullah bin Ebû Şerh, bu dört kişiden biriydi. Abdullah, kendisinin yakını bulunan Osman bin Affân’ın yanında saklandı. Sonra Peygamberimiz insanları biat etmeye çağırdı. Bu sırada Osman, Abdul­lah’ı yanına alarak geldi ve: “Ey Allah’ın Resulü, Abdullah biat etti” dedi. Peygamberimiz ise, üç defa başını yukarı kaldırıp baktı ve her defasında Abdullah’ın biatini kabul etmek istemedi. Üçüncüsünden sonra, onun biatini kabul etti… Sonra yanındaki ashabına dönerek şöyle dedi: “içi­nizde derin anlayışlı biri yok muydu? Ben bu adamın biatini kabul et­mek istemediğim zaman, bunu görüp de ayağa kalkmalı ve bu adamı öldürmeli idi.” Ashâb bunun üzerine: “Ey Allah’ın Resulü, sizin içiniz-dekini biz ne bilelim? Bize bir işarette bulunsaydınız!” dediler. Peygam­berimiz de: “Bir peygamber için, böyle haince bir iş, hiç yakışık almaz!” buyurdu.

tbn Sa’d, Saîd bin Milseyyeb’ten şöyle nakleder: “Peygamberimiz bu sırada ashabına cevaben: “imâ, işaret etmek; hıyanettir! Bir pey­gamber için imâ etmek yoktur!” buyurdu.

îmâm-ı Râfîi şu açıklamayı yapar: “Hâine-i âyün, yani gözle işaret etmek; öldürülmesi veya dövülmesi mübâh ve caiz olan birisi hakkında, bu işlemin yapılması için işarette bulunmaktır. Böyle bir hareket, Peygamberimiz’den başkası için haram değildir. Çünkü aslında, mübâh ve caiz olan bir şey yapılacaktır. Ancak yapılması hak ve mübâh olmayan bir iş olursa, o hususta gözle işaret etmek de caiz olmaz… Peygamberi­miz için caiz olmayan ve O’nun bir özelliği bulunan husus ise; îdamı is­tenmiş ve îlân edilmiş bir adam için bile, gözle işarette bulunmasının haram oluşudur. Kendilerinin buyurdukları gibi: “Bir peygamber için işaret etmek yoktur.”

El-Telhîs adındaki kitabın sahibi, buna bakarak, Peygamber E-fendimiz için, harbte hile yapmasının da caiz olmadığı kanâatine var­mıştır.   Fakat  büyük   ekseriyet   kendisine   muhalefet   etmiştir.   Bu

muhalefetin sebebini de el-Râfiî şöyle açıklamıştır: “Zira Peygamber Efendimiz; bir sefere çıkacağı zaman, başka tarafa gidecekmiş gibi göste­rip hedefini gizlerdi. Bu, pek meşhurdur ve Buhârî ile Müslim’in sahihlerinde Ka’b bin Malik Hadisi olarak mevcudtur. Bu tevriye ile îmânın arasındaki farka gelince büyük işlerde tevriye yapılır. bunun, yapanı aşağılatıcı bir niteliği yoktur, imâ ise, yapan için kınanan bir şeydir…”

Ben de bu münâsebetle şu inceliği hatırlatmak isterim: Bey-hakî’nin ed-Delâil adlı kitabında Ebû Hüreyre’den rivayetle, Peygam-ber’in (s.a.v.), Ebû Bekir’le birlikte Medine’ye girecekleri sırada (hicretleri esnasında), Ebû Bekir’e hitaben şöyle buyurduğu yazılıdır: “Ey Ebu Bekir, insanları gereği gibi oyala, benim konuşmama mahal bırakma! Zira bir peygamberin yalan söylemesi lâyık değildir.” Bunun üzerine, kendilerine soru soranları Ebu Bekir oyaladı. Onlar: “Sen kim­sin?” diye soruyorlar, Ebû Bekir de: “Yola çıkmış birisi!” diyordu. Onlar: “Bu yanındaki adam kim?” diyor. Ebu Bekir de: “Bana yolu gösteren bi­risi” diye karşılık veriyordu.”

Beyhakî’nin bu rivayeti gösterir ki, tevriyede bulunmak da, eğer büyük işlerle ilgili olmaz, sâdece özel bir mâhiyette bulunursa, yine bir peygamber için layık düşmemektedir. Zira yukarıdaki olayda Ebu Be­kir’in söyledikleri de bir tevriyedir, fakat bunda bir yalan bulunmamak­tadır. Fakat o, hem Peygamberimiz’in tanınmasını önlemiş, hem de doğruyu söylemiştir. Tevriyesini yaparken de: “Bu, beni hak ve hayır yo­luna hidâyette kılan kişidir!” demek istemiştir. Böyle bir tevriyeye, olsa olsa, sâdece şekil ve suret bakımından yalan denilebilir. Yoksa hakikatte bir yalan olmadığı meydandadır, işte, önceki geçen konuların birinde, Peygamberimizin şefaat hadîsini de görmüş, orada ibrahim (a.s.)’m kendisine izafetle: “Siz en iyisi, bir başkasına gidip şefaatçi olmasını is­teyiniz! Zira ben, üç defa yalan söylemiştim” dediğine vakıf olmuştuk.-işte onun bu sözündeki; “yalan söylemiştim” dediği şeyler de, hiç şüphesiz hakikatte yalan olmayıp, şekil ve suret bakımından yalana benzeyen sözlerdi. Bunun bu şekilde anlaşılması da, bu vesile ile, bizim için çok açık ve kolay olmuştur. Demek ki, peygamberlerin, kendi şahsî işleri için tev­riyede bulunmaları, kendi yüksek makamlarına lâyık görülmediği içindir ki, yukarıdaki misâlimizde Peygamber Efendimiz, tevriyede bulunmak­tan sakınmış, bunu Ebû Bekir’e havale etmiştir. Keza İbrahim (a.s.) da, kendisine âit üç adet tevriyeyi, bu sebeble kendisinin aleyhine saymış o-lacak ki, bunları zikrederek şefaatten çekinmiştir. [68]

Peygamberimizin Bîr Özelliği De, Tekbîr Ve Ezan Sesî Duyulan Bîr Yere Baskın Yapmasının Haram Olmasıdır.

Peygamberimiz’in özelliklerinden biri de, tekbîr veya ezan sesinin duyulduğu bir yere, baskın yapmasının kendisine haram olmasıdır. Buna dair Buhârî ve Müslim’in Enes’ten rivayet olunan haberi, yeterli delîl kabul edilmiştir. Bu rivayete göre Enes şöyle demiştir: “Peygamber (s.a.v.), Allah yolunda gazaya çıktığı zaman, bir yere uğradığında, eğer oradan tekbîr veya ezan sesi duyulursa, oraya baskın yapmazdı. Bunun tesbîti için de, bütün gece boyunca bekler, sabah olduğunda o yerden ezan sesinin gelip gelmediğine bakardı. Eğer ezan sesi duyulursa, oraya baskın yapılmasına izin vermez, eğer ezan sesi gelmezse baskınını ya­pardı.” îşte bunu da Ibni Seb’, Peygamberimiz’in bir Özelliği saymıştır.[69]

Peygamberimizin Bir Özelliği De, Müşriklerden Yardım İstemesinin Kendisine Haram Olmasıdır

Evet, el-Kudâî’nin anlattığına göre Peygamber Efendimiz’in özel­liklerinden biri de, O’nun müşriklerden yardım istemesinin kendisine haram olmasıdır. Buhârî’nin Târih’inde Hubeyb bin Yessâf tan şöyle bir rivayeti vardır. O demiştir ki: “Peygamber (s.a.v.), bir gün bir tarafa gitmek üzere karar vermişti. Biz de kendisine gidip: “Ey Allah’ın resulü, kavmimizin katılacağı bir sefere, biz de katılmak istiyoruz!” diyerek kendisine mürâcâtta bulunduk… Peygamberimiz bize sordu: “Siz her i-kinız de, müslüman oldunuz mu?” Biz de tabiî henüz müslümanlığı kabul etmemiş olduğumuzdan: “Hayır” cevabını vermiştik… Bunun ü-zerine O şöyle buyurdu: “Biz, düşmanlarımız bulunan müşriklere karşı, müşriklerden yardım istemeyiz.” [70]

Peygamberimizin Bir Özelliği De, Zulüm Üzerine Şahit Olmayı Kabul Etmemesidir

El-Kudâî’nin değerlendirmesine göre, Peygamberin (s.a.v.) özel­liklerinden biri de, zulüm olan bir iş yapılmak istenildiği zaman orada hazır bulunmayı kabul etmemesidir. Bu hususta Buharı ve Müslim, Nûmân bir Beşir’den rivayet ederler,

(Müellif, burada böyle bir başlık attıktan sonra, gerisini getirmeyip boş bırakmıştır.) [71]

Kaynak : Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri – İmam Suyuti

Dipnot lar:

[45] A’raf suresi, 157

[46] Ankebut suresi, 48

[47] Yasin suresi, 69

[48] Sahih olan da budur. Yani ukuyup-yazmasınm Peygamber Efendimiz üzerine haram olmasından maksad, okuyup-yazmayı öğrenmenin sebeblerine tevessül etmemesidir. Yoksa yasak olmaması hâlinde, Peygamberimizin buna güç getireceğinde, kimsenin bir şüphesi yoktur

[49] Peygamberimiz’in Hudeybiye Musâlehası sırasında, kalemi Ali’den alıp kendi eliyle: “Bu, Muhammed bin Abdullah’ın andlaşmasıdır” diye yazmışttr, iddiası sahîh olmayan bir iddiadır. Zira bunu bizzat yazan Ali olmuştur. Fakat Peygamberimiz Ali’ye böyle yazmasını emrettiği için, Ali’ye değil de Peygamberimiz’e nisbet edilmiştir

[50] Müellifimiz’in, “bazı hadîs âlimleri…” diye naklettiği bu zâtlar ve onların bu tevilleri, kesinlikte makbul değildir. Onlar, sabit olan mucizeyi tersine çevirmişlerdir. Eğer Peygamberimiz, lüzumunda ve anında yazmayı öğrenmiş veya bilmeksizin yazmış İse; Kur’ân’ın kesinlikle haber verdiği “O’nun Ümmîliği” nerede kalır? Şaşılacak şey! Sanki a-damlar, Peygamberimiz kalemi eiiyle tutarken başındaymış gibi tasvir ediyorlar. Bilmiyorlar ki, bununla Peygamberimiz’i ve O’nun mucizesini hafife almış oluyorlar. Biz, bu gibi tevilleri asla kabul edemeyiz…

[51] Çünkü şiir: “Şiir söylemek maksadıyla ve mevzun olarak söylenen söz”dür. E-fendimiz ise, verilen misallerde olduğu gibi, vezinli ve kafiyeli şiir söylemek kasdında bulun­mamış, sâdece ve rasîgele söyleyiverm iştir, o kadar

[52] Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/458-461.

[53] Peygamberimiz bunu, Cuma Namazını kıldırdıktan sonra söylemişti. Uhud’a çıkıp savaşmaları ise Cumartesi günü olmuştu… Bu savaş,. Bedir’den bir sen© sonra, hic­retin üçüncü yılında vukua gelmiştir

Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/461-462.

[54] Müddessir suresi, 6

[55] Müfessir Ibni Kesir, âyetin tefsiri üzerinde dört vecih olduğunu anlatır. Fakat kendisi de, birinci vechi tercîh eder. Bu ise, yukarıdaki Îbni Abbas’tan nakledilen husustur.

[56] Rûm suresi, 39

[57] Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/462.

[58] Hicr suresi, 88

[59] Ayetteki yasak, umûmi olduğundan, her mü’mînin dahi, bir başkasına verilmiş bulunan dünyalığa gözlerini çevirmemesi gerekir. Tabîî bu, Peygamberimiz için, daha büyük bir gerekliliktir

Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/463.

[60] Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/463-464.

[61] Ahzab suresi, 52

[62] Bu, bir delîle dayanmayan bir tahsîstir. Zira ilgili âyette: “Kadınlarla…” buyurul-muştur ve bütün kadınlara şâmildir. Bunu, yalnız ehl-i kitâbtan olan kadınlar olarak anlamak ve böyle bir tahsisde bulunmak, doğru değildir.

[63] Bu, delile dayanmayan bir faraziyedir. Peygamberimiz, eğer ehl-İ kitâbtan birini nikahlamış olsaydı, müslüman olması için onu zorlayamazdı. Eğer o, kendi irâde ve isteği ile müslaman olursa, mü’minlerin annesi ve Peygamberimizin ebedî eşi olmayı kazanmış olur du. Eğer kendi dîni üzerinde isrâr ederse, bunlardan bir şey kazanamazdı. Fakat sahîh olanı, Peygamberimiz ehl-i kitabdan biriyle nikah akdi yapmaz, ona cariyesi (mülk-i yemini) olarak mâlik olurdu.-

[64] Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/464-465.

[65] Ahzab suresi, 52

[66] .  Konuyla ilgili ve: “Bundan sonra artık başka kadınlarla evlenmek sana helâl değildir” mealindeki ayet üzerinde ihtilâf edilmiş, bâzıları bu âyetin mensüh olduğunu söyle­miştir. Fakat Ebû Hanîfe, mensuh olmadığını aç  lamıştır. Biz de, daha önce geçen ilgili bölümde, Ebû Hanîfe’nin kavlinin kavî olduğunu, mâkûl ve makbul olanın bu olduğunu bildi-rerek tercihimizi belirtmiştik

[67] Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/465-466.

[68] Evet, Peygamber Efendimizin büyük İşlerde tevriyede bulunduğu olmuştur. Ni­tekim Hendek Gününde yeni müslüman olan Nâim bin Mes’ûd’a hitaben Efendimiz: “Ey Naîm, git gücün yettiğinde birşeyler söyle ve onları harpten uzaklaştırmaya çalış! Bil ki harb, hud’adır!” buyuruyordu. Peygamberimiz, kendileriyle andlaşma yaptığı düşmanlarına dahî, onların hiyânet ettiklerini, bu yüzden andlaşmalarının geçersiz olduğunu haber verip ilân et­meden, onlara karşı harb yapmaz, onları aldatmazdı. Nitekim ilgili âyette de buna işaret ve delâlet edilmiştir. (Enfâl, 58.)

Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/466-467.

[69] İbni Seb’ın bu sözünden anlaşıldığına göre o; her şeyi Peygamberimizin bir özelliği saymak taraftarıdır. Fakat bu doğru değildir. Daha önce de birkaç defa işaret ettiğimiz gibi, kesin delîl olmadan bir şeyi tahsîs etmek, isabetli olmaz… Burada da bunun, Peygam­berimiz’in bir özelliği olduğuna delâlet eden yeterli bir delîl yoktur. Mâruf ve sabit olan odur ki, Peygamber Efendimiz, bu şekilde hareket etmeleri için askerînin komutanı durumunda o-lanlara da emrederdi. O halde bu, O’na hâs değildir.

Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/468.

[70] Bu dahi, Peygamberimiz’in kendisine hâs olan şeylerden değildir. Zaruret ol­madıkça, müslümanların da, müslüman olmayanlardan yardım istemeleri doğru değildir. Gerek Peygamber Efendimiz’in yukarıdaki sözlerinden gerekse ilgili âyetten anladığımız budur. (At-i İmrân, 118.)

Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/468.

[71] Evet, Peygamberimiz {s.a.v.), Nûmân bin Beşîr’in babasına hitaben: “Sen, yapmak istediğin bu iş üzerine, benden başkasını şahit tut! Zira ben, zulüm olan bir iş üzerine şahit olamam!” buyurmuştur. Fakat Peygamber Efendimiz böyle buyurmakla; bir başkasının zulüm üzerine şahit tutulmasının caiz olacağını İfâde etmek istememiş, Nûmân bin Beşîr’in babasına, yapmak istediği İşin bir zulümden ibaret olduğunu söylemek istemiştir. Yoksa zu­lüm üzerine şahit olmanın bütün müslürnanlara haram olduğunda hiç şüphe yoktur. Binâen aleyh bunu, peygamh»rimiz’in hir belliği olarak anlamak doğru değildir.

Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, Uysal Kitabevi: 2/469.

SECDE AYETLERİ VE TİLAVET SECDESİ

Kuran-ı Kerim ayetlerinde 14 tane secde ayeti vardır. Bunlardan birini okuyan veya işiten her mükellefe secde vacib olur. Bu secdeye tilavet secdesi denir.

YAPILIŞI: “Niyet ettim ALLAH rızası için tilavet secdesi yapmaya” diye niyet edilerek eller kaldırılmaksızın “Allâhü Ekber” denilerek secdeye gidilir. Secdede üç kere “Sübhâne rabbiyel âlâ” denilir. Daha sonra “Allâhü Ekber” denilerek secdeden kalkılır. Kalktıktan sonra “Semi’nâ ve eta’nâ gufrâneke Rabbena ve ileykel masir” denir.

Kur’an-i Kerim’deki secde Ayet-i Kerimelerini okuyan ve dinleyen mü’minler, üzerlerine vacib olan secde hususunda titizlik göstermelidirler Çünkü bu amel; şeytani ve tağuti güçleri hüsrana uğratan bir olaydır

Sûre No Ayet No:1 - 7 Araf 206
2  – 13 Rad 15
3  – 16 Nahl 49
4 – 17 İsra 107
5 – 19 Meryem 58
6 –  22 Hacc 8
7 –  25 Furkan 60
8 –  27 Neml 25
9  – 32 Secde 15
10 –  38 Sad 24
11 –  41 Fussilet 37
12 –  53 Necm 62
13 –  84 İnşikak 21
14  – 96 Alak 19

KURBANIN VE KURBAN BAYRAMININ FAZİLETİ

KURBANIN VE KURBAN BAYRAMININ FAZİLETİ

KURBANIN VE KURBAN BAYRAMININ FAZİLETİ 

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) büyük, boynuzlu çok güzel iki koç istedi, birsini yere yatırıp besmele çekip, tekbir getirerek “Allah’ım! Bu Muhammed ve Ehl-i Beytimdendir” deyip kesti, sonra ikincisini isteyip ayni şekilde keserken “Allah’ım! Bu da Muhammed ve

ümmetindendir” dedi.

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) buyurdular ki:

• Allah katında günlerin en muazzamı kurban bayram günüdür.

• Kurban kesiniz ve bizzat ona iyi muamele ediniz. Çünkü bir kimse kurbanını alır, onunla kıbleye dönerse, kıyamet gününde o kurbanın kanı ve tüyü onu koruyan iki kale olur. Muhakkak surette kurbanın kanıl Hz. Allah’ın muhafazasında toprağa düşer. Azıcık bir infakta bulununuz, çok mükâfata nail olursunuz.

• Kim kurban bayramı gününde kesmek için kurbanına yaklaşırsa Allahü Teâlâ da cennette ona yaklaşır, kurbanını kestiği zaman kanından akan ilk damla ile birlikte onu mağfiret eder, Allahü Teâlâ o kurbanı kıyamet gününde mahşere kadar onun için binek kılar, derisi ve her kılı adedince ona sevap ihsan eder.

Hz Aişe (r.anha) rivayet etti ki, “Resulüllah Efendimiz (s.a.v.) güzel boynuzlu, ayakları, göz çevresi ve karnı siyah bir koç (getirilmesini) emretti. Getirilince yatırıp ‘Bismillah; Allahümme tekabbel min Muhammedin ve Al-i Muhammedin ve min ümmet-i Muhammedin’ diyerek kesti.”

• Gücü yeten kimsenin, şefaate nail olmak niyetiyle Allah rızası için Fahr-i Âlem (s.a.v.) Efendimiz Hazretleri’ne bir kurban kesmesi menduptur.

• Aliyyü’l-Murteza (k.v.) Hazretleri biri kendisi için, biri Resulü Ekrem Efendimiz için olmak üzere iki koç kurban ederler ve ‘Resulüllah (s.a.v.) zat-ı şerifleri için kurban kesmeyi bana vasiyet buyurdular’ derdi

Teşrik tekbirleri, arefe ve bayram geceleri

Arafat

Teşrik tekbirleri, arefe ve bayram geceleri



Teşrık tekbiri, teşrık günlerinde alınan tekbir demektir. Mükellef olan her Müslüman’a vâciptir. Teşrık tekbirleri hakkında Kur’an-ı Kerim’de, “Belli günlerde Allâh’ı zikrediniz” (el-Bakara, 184) buyrulmuştur.

Zilhiccenin 9’uncu günü arefedir. Arefe günü sabah namazından başlayarak beşinci günün –ki, zilhiccenin 13’üncü, bayramın dördüncü günü– ikindi namazına kadar her farzın arkasından “Allâhü ekber, Allâhü ekber. Lâ ilâhe illallâhü vallâhü ekber. Allâhü ekber ve lillâhi’l-hamd” denilerek tekbir alınır. Toplam 23 vakit eder.

Tekbir getirirken ara verilmemelidir. Sol tarafa selâm verildikten sonra, daha yerinden kalkmadan, mescidden çıkmadan ve dünya kelâmı konuşmadan tekbir getirmek lâzımdır.

Teşrık tekbirini almakta; münferid (namazını yalnız kılan), imam, cemaat, mukim, müsâfir, kadın, erkek, herkes aynıdır. Namazın başından imama yetişemeyen kimse de, lâhık gibi yetişemediği rek’atleri kazâ edip selâm verdikten sonra bu tekbiri alır. Şayet tekbiri imamla birlikte alıp, sonra namazdan yetişemediği kısmı kazâya kalksa, namazı bozulmaz.

***

Arefe ve bayram geceleri mümkünse Hatm-i Enbiyâ, Hatm-i istiğfar yapmalı ve Tesbih Namazı kılmalıdır.

Açıklama: Hatm-i istiğfar, 1001 defa “Estağfirullâhe’l-azıym ve etûbu ileyk” diyerek istiğfar okumaktır.

 (Duâ ve ibâdetler, Fazilet Neşriyat, İstanbul, 1983, 51)

Çalışmak Peygamberlerin Mesleğidir.

 

Çalışıp çabalayıp bir şeyler kazanmak, Peygamberlerin (a.s.) yoludur. Biz de onlara tabi olmak ve onların yolundan gitmekle emrolunduk. Nitekim Allahü teâlâ da şöyle buyuruyor: “İşte bunlar Allah’ın doğru yola eriştirdikleridir. O halde sen de onların yoluna uy.. “ı0.

Bu âyetin izahı da şöyledir: İlk defa çalışıp çabalayan babamız Hz. Âdem (as) dır. Onun hakkında Allah şöyle buyuruyor: “Biz dedik: Ey Âdem, doğrusu bu senin ve eşinin düşmanıdır. Sakın sizi Cennetten çıkarmasın. Sonra bedbaht olursun.”11 Yani rızık elde etmek için yorulursun.

Mücâhid (rh) (v. 104/722), bu âyetin tefsirinde şöyle diyor: “Ölünceye kadar, amel-i sâlih yapmadan zeytinyağı ile ekmek yeme.“

Rivayete göre, Hz. Âdem (as) yeryüzüne indirildiği zaman, Cebrail (as) ona buğday getirdi ve ekmesini söyledi. Hz. Âdem, buğdayı ekti, suladı, biçti, harman etti ve ekmek yaptı. Bu işleri bitirdiğinde ikindi vakti idi. Cebrail (as) ona geldi ve dedi ki: Rabbim sana selâm ediyor ve diyor ki: “Bugün oruç tutarsan senin hatalarını affedeceğim ve evlâdlarına da şefaat edeceğim.” Hz. Âdem o gün oruç tuttu. Halbuki o, bu yiyeceğin Cennettekinin tadını verip vermediğini görmek için sabırsızlanıyor ve onu yemek istiyordu. Bunun için de oruçlu olanlar, ikindiden sonra yemek için daha istekli olurlar.

Nuh (a.s) da marangoz idi. Kendi kazandığını yiyordu.

İdris (a.s) terzi idi.

İbrahim (a.s) da bezzaz, kumaş ticareti yapardı. Nitekim bir hadisde şöyle buyruluyor: “Elbise ticareti ile uğraşınız. Çünkü babanız İbrahim Halîlullah (a.s) bezzaz idi.”12

Davud (a.s) da yalnız kendi eli ile kazandığını yiyordu.

Davud (a.s) bazan kıyafet değiştirerek çıkar, kendisi ve memleketinin ahalisi hakkında bilgi toplardı. Bir gün genç bir delikanlı suretinde karşısına Cebrail (a.s) çıktı. Davud (a.s) ona da sordu: “Ey delikanlı Davud’u nasıl bilirsin?” O dedi ki: “Davud ne güzel bir kuldur.14 Ancak onun iyi olmayan bir hasleti var.” Davud (a.s) o nedir diye sorduğunda genç şöyle cevab verdi: “O beytülmaldan yiyor. Halbuki insanların hayırlısı, kendi kazancını yiyendir.” Davud (a.s) ağlayarak ve Allah’a yalvararak kendi köşküne döndü. Allah’a duâ ediyor ve şöyle diyordu: “Ey Allah’ım, beni beytülmaldan müstağni kılacak bir kazanç şeklini bana öğret.” Allah da ona zırh yapma sanatını öğretti. Onun için demiri öyle yumuşattı ki, elinde demir başkasının elindeki hamur gibi oldu. Nitekim Kur’an’da şöyle buyuruluyor: “Ona, sizi savaşta korumak için zırh sanatını öğrettik. Artık şükreder misiniz?“15 Davud (a.s) zırh yapar oniki bine satardı. Bundan hem kendisi yer, hem de tasadduk ederdi.

Süleyman (a.s) hurma yapraklarından büyük küfe yapar ve bununla geçinirdi.1

Zekeriyya (a.s) marangoz idi.

İsa (a.s) annesinin eğerdiği yünün geliri ile geçinirdi. Bazan da başak toplar, bundan yerdi ki, bu da bir nevi kazançtır.

Bizim Peygamberimiz Rasûlullah (s.a.v) ise, bir zamanlar çobanlık yapardı. Rasûlullah (s.a.v) bir gün ashabına dediler ki: “Ben Ukbe b. Mu’ayt’ın çobanı idim. Allah’ın gönderdiği bütün nebiler çobanlık yapmıştır.”17

Sâib b. Şüreyk babasından şöyle rivayet ediyor: ” Rasûlullah (s.a.v) benim ortağım idi. Hayırlı bir ortaktı. Hoş geçinir, münakaşa etmezdi.”18 Ortaklığın ne üzerine olduğu sorulduğunda, deri üzerine olduğunu söylemiştir.

İmam Muhammed’in müzaraa bahsinde zikrettiğine göre, Rasûlullah (s.a.v) Curf denilen yerde ziraat işi ile uğraştı.9 Bütün bunlar gösteriyor ki, kesb, yani bir şeyler kazanmak için çalışmak, Peygamberlerin yoludur.

Kurbanı şokla bayıltıp kesmek caiz midir?

Kurban

Kurbanı şokla bayıltıp kesmek caiz midir?

KURBANLIK HAYVANLAR VE BUNLARDA ARANAN ŞARTLAR

Kurban edilecek hayvanlar;

Koyun, keçi, sığır, manda ve devedir.

Vahşi hayvanlardan kurban etmek caiz değildir.

Çiftleşen hayvanlardan doğan yavrunun annesi ehlî ise erkeği vahşî de olsa bu yavrudan kurban etmek caizdir. Çünkü hayvanlarda yavru anneye tâbidir.

Koyun ve keçinin bir yıllığı kurban edilir. Ancak altı ayını doldurmuş olan kuzu annesinden ayırt edilemeyecek kadar gösterişli ve semiz ise kurban edilebilir. Oğlak için bu durum geçerli değildir.

Sığır ve mandanın iki, devenin ise beş yaşında olanı kurban edilir. (1)

Koyun ve keçi bir kişi adına kurban edilebilir.

***

KURBANDA ORTAKLIK 



Sığır ve deveye ise birden yediye kadar kişiler ortak olabilir. Ancak ortaklardan her biri Müslüman olmalı ve kurban niyetiyle ortaklığa girmiş bulunmalıdırlar. Et yeme maksadıyla ortaklık kurulursa veya birisi et yeme maksadıyla ortaklıkta bulunursa hiç birisinin kurbanı yerine gelmiş olmaz. Sığır veya deveyi kurban etmek üzere ortaklık kuranlardan her birinin vacip olan kurban niyetleri şart değildir. Ortaklardan bazısı vacip olan kurban, bazıları nafile, bazıları keffâret kurbanı, ceza kurbanı, Hacc-ı temettü veya Hacc-ı kıran kurbanı, nesîke/akîka kurbanı gibi değişik niyetlerle oraklıkta bulunabilirler. Kurban kesildikten sonra et, tartı ile eşit şekilde paylaşılmalıdır.(2)

***

KURBAN OLMASI CAİZ OLAN BAZI HAYVANLAR

- Yaradılıştan boynuzsuz, burma, yemini yiyebilen delirmiş hayvan,

- Çok zayıflamamış olan uyuz hayvan,

- Yaradılıştan kulakları küçük olan hayvan,

- Dişlerinin azısı düşmüş veya dişleri olmadığı halde yemini yiyebilen ve otlayabilen hayvanlardan kurban etmek câizdir.

***

“HAYVANLARA ACIMA” İSTİSMARI

Bilindiği gibi her yıl ülkemizde ve Müslümanların yaşadığı dünyanın diğer yerlerinde Kurban Bayramlarında milyonlarca hayvan kesilmektedir. Ümit ediyoruz ki, bu yıl bu rakkam daha da artmıştır. Kurban Bayramının dışında ise rutin olarak et ihtiyacının karşılanması için zaten milyonlarca hayvan kesilmeye devam ediyor.

Yine her av mevsiminde sırf bir eğlence ve sözde spor maksadıyla on binlercevahşî hayvan öldürülüyor.

Ayrıca denizlerde balık avlanıyor.

Miladî yılbaşında kesilen milyonlarca hindinin ise hesabını soran yok.

Ama sıra Kurban Bayramında ibadet kastıyla kesilen hayvanlara gelince, kıyametler kopuyor, koparılıyor bazı “hayvanseverler” tarafından…

Vaziyet açıkça görülmektedir ki, bu bir çifte standarttır; temcit pilavı gibi her yıl tekrarlanıp durmaktadır. O bakımdan tabii ki Müslümanların bu konuşulanlara itibar etmeleri, bu gürültülere kulak vermeleri beklenemez. Onlar yine her yıl olduğu gibi, hiç şüphesiz gönül rahatlığı ile kurban vecibelerini ifa edeceklerdir.

Beslenme zincirinin en mühim halkası, hayvanlardan elde edilen proteinlerdir. Bu sebeple atalarımızın tabiriyle, “Aşırı merhametten maraz hâsıl olur” diyoruz. Kısacası dileyen et yemeyebilir, yani vejetaryen olabilir. Bu da sadece o kişileri ilzam eder, yalnızca onları bağlayan bir durumdur. Hiç kimse başkalarını vejetaryen olmaya zorlayamaz.

Kurban ibadetine karşı çıkanların öne sürdükleri sebeplerden biri de; her senesağda-solda, sokak aralarında her önüne gelenin hayvan kesmesi… Bunun daçirkin bir manzaraya sebep olduğu iddiası yanında, insan ve çevre sağlığına zarar veriyor olmasıdır. İnsan ve çevre sağlığı için daha düzenli kesimlerin yapılması gerektiği doğrudur ve bu hususta belediyelere/mahallî idarelere iş düşmektedir. Ki, onlar da vazifelerini gereğince yapma gayreti içerisindedirler. Son senelerde bu durum, daha belirgin bir şekilde de görülmektedir. Özellikle büyük şehirlerimizde… Ayrıca iddia edildiği üzere “çirkin bir manzara” fikrine de katılmak mümkün değildir. Zira Müslüman bir ülkede tabii ki insanlar kurban kesecektir.

Bir başka sebep ise, kesilirken hayvanın çektiği acı meselesi… (Hemen antrparantez belirtelim ki, kurbanlık hayvanlar da şehittir, ancak şehitlerin duydukları kadar bir acı hissederler.)

Hayvanseverlerimiz buna tedbir olarak da, hayvanın şoklama metodiyle kesilmesi gerektiğini öne sürüyorlar. Nitekim “İlla da şoklanarak kesilmeli” diyenler, geçmiş yıllarda televizyonlarda bolca boy gösterdiler. Hatta “şoklama”nın nasıl ve ne şekilde yapılacağını dahi uzun uzun anlattılar, tartıştılar… Bu sene de, az veya çok mutlaka seslerini duyurmaya çalışacaklarında kuşkumuz yok.

Ancak bütün bunlar bir kenara, kanaatimizce unuttukları çok önemli bir şey var; Türkiye‘de şoklama tesisinin olup olmadığı… Oysa ülkemizde doğru-dürüst böyle bir sistem yok. Ama buna rağmen, “Olmazsa olmasın, ne fark eder; kurban mutlaka şoklanarak kesilmeli” diyenlerin de yine, günlerce medyayı işgal ettiklerini biliyoruz. Bazı “veterinerler” ise, garip-enteresan açıklamalarda bulunmuşlar ve “Ülkemizde ilkel şartlarda kesilen etler, insanları zehirler!” deyivermişlerdi… Bunun üzerine neredeyse her vatandaşın, tanesi 1 buçuk 2 bin YTL. civarında olan “şoklama makineleri”nden birer adet almalarını savunanlar bile çıkacaktı.

Oysa bildiğimiz kadarıyla bu işe, daha mezbahalarda bile geçilebilmiş değil. Neyse ki Allah‘tan tartışma uzun sürmemiş; bu arada sağolsun Diyanet’imiz de hemen imdada yetişmiş ve bunun caiz (!) olduğuna dair fetvayı basıvermişti….

***

KURBAN OLMASI CAİZ OLMAYAN HAYVANLAR

Dilerseniz sözü fazla uzatmadan meseleyi imkânımız nisbetinde ele alıp tahlil etmeye çalışalım.

Malum olduğu üzere bir hayvanın kurban olabilmesi için, kurbanlıkta aranan şartlara sahip olması lâzım. Bu şartlar da umumi manada “sıhhat” olarak ifade edilebilir. Bir hayvanın kurban olmasına mâni olan unsurlar, fıkıh kitaplarında uzun uzadıya anlatılmıştır. Hayvanın belli bir yaşta olması, sağlıklı olması ve sâire… Nitekim Bera bin Âzib’den (r.a.) rivâyet olunan hadîs-i şerifte Resûlüllah Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuşlardır:

“Dört şey kurbanlıkta câiz değildir:

1. Açıkça belli olan körlük,

2. Açıkça belli olan hastalık,

3. Belli olan topallık,

4. İliği kurumuş derecede zayıflık.” (3)

Müçtehitlerimiz de bu dört kusura kıyasen, başka birtakım kusurlar daha saymışlardır. Şöyle ki:

- İki gözü veya bir gözü kör,

- Dişlerinin çoğu düşmüş-dökülmüş,

- Kulakları kesilmiş,

- Burnu kesilmiş,

- Boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırılmış,

- Kulağının veya kuyruğunun yarısından çoğu kesilmiş veya kopmuş,

- Memelerinin başları kopmuş, dolayısıyla yavrusunu emziremeyen, memesi kurumuş veya memelerinden birisi sütten kesilmiş olan koyun-keçi ile memelerinin ikisi sütten kesilmiş sığır ve deve,

- Kesileceği yere gidemeyecek derecede topal,

- Dört ayağından biri kesilmiş,

- Kemiğinde ilik kalmayacak kadar zayıflamış durumda olan hayvanların da kurban edilmeleri caiz değildir.

- Keza pislik yiyen hayvanlar da etindeki pislik temizleninceye kadar tutulmamış ise kurban olmazlar.

Bu mevzuda âlimlerden bazıları şöyle bir umumi kaide koymuşlar ve, ”Hayvandan tam olarak, güzelce istifadeye mani olan her kusur kurbana manidir” demişlerdir.

Binaenlayeh kusur bu durumda değilse kurban olmaya engel olmaz. Kurbana mani olan bu kusurlar zengin içindir. Zengin, kurban edeceği hayvanı bu kusurlardan biri bulunduğu halde satın alırsa veya satın aldıktan sonra bu kusurlardan birisi meydana gelirse bu hayvanları kurban edemez. Fakir için ise her hâlükârda kesebilir, caizdir. (4)

Yukarıda zikredilen bu kusurlar kendisinde bulunan bir hayvan, Allah Teâlâ’ya kurban olarak takdim edilemez.

***

“KURBANI KESİN, AMA ELEKTRİK ŞOKU VERMEYİN”

Bütün bu izahlardan sonra şimdi gelelim elektrik şokuyla kurbanlık hayvanı bayıltarak kesme metoduna…

Her şeyden önce bu hususta karşımıza, dikkat etmemiz gereken iki ayrı mesele çıkmaktadır:

1. Şoklanarak kesilen bu hayvanın, mutlak olarak etinin yenilmesinin caiz olup olmadığı…

2. Kurban olarak kabul edilip edilmemesi…

Bir defa uzmanların verdiği bilgiye göre, kafasına pimi yiyen hayvan, 1,5-2 dakika içinde veya biraz daha fazla bir zaman zarfında ölebilir. Yani artık hayvan bir çeşit “bitkisel” hayata girmiştir. Kısa süre zarfında kesilmeyecek olursa ölür, zira hayata geri dönüşü yoktur, şayet dönebilirse de sağlıklı olması imkânsızdır. Çünkü verilen şok, hayvanın, yukarıda kurban olmasına mâni olarak saydığımız uzuvlardan herhangi birini bile değil, en önemli hayatî organı olan beynine tesir ediyor.

Bu durumdaki bir hayvan, eğer ölmezden önce kesilemezse dinen murdar olur, eti de yenmez. Ancak şoklanan hayvan hemen kesilmiş, ölüm de bu kesimle gerçekleşmişse, bununun eti yenilebilir. Ölüm kesimle gerçekleşmiş, şart yerine gelmiş kabul edilir. Bununla birlikte ülkemizin yetiştirdiği değerli bilim adamlarımızdan Prof. Dr. İbrahim Adnan Saraçoğlu’nun, kendisiyle yapılan bir röportajda şunları söylediğine şahit olmaktayız:

“Fesalli li-rabbike ve’nhar’, yani ‘Rabbin için namaz kıl, kurban kes’ deniliyor. ‘Kurbanı kesin’; ama dikkat edin, elektrikli şok vermeyin. Elektrik şokuyla olmaz. Elektrik şoku damarların geçirgenlik seviyesini (permeabilite)yükselterek, kanda dolaşan idrarın ete geçmesine sebep olur.”(5)

Bu konuda bu görüşlerin de gözardı edilmemesi gerektiğini düşünüyoruz.

Elektrik şoku ile bayıltılan hayvanın kurban olarak kabul görüp görmediğine gelince… Bu hususta da hemen karar vermezden önce meseleyi iyi düşünmek, etraflıca ele almak gerektiğine inanıyoruz.

O bakımdan şimdi gelin, bu bilgiler ışığında sâkin kafayla, hayvanın sadece murdar olmadan kesilip etinin yenilebilir olması üzerinde değil de, kurban olup olamayacağı hususunu iyi bir düşünelim…

Ayağı sakat, boynuzu kökünden koparılmış veya bir gözü çıkarılmış hayvan, bu kusurlarından dolayı kesilmeye ehliyetli kabul edilmezken, nasıl oluyor da beyni sakatlanıp meflüç hâle gelmiş, yerinden kalkamayan ve belli bir süre sonra ölmesi ya sakat kalması muhtemel bir hayvan sağlam kabul edilerek kurban olmasına cevaz verilebiliyor? Halbuki bu iş, tekrar uyanmak üzere bir bayıltma veya uyutma ameliyesi olmaktan öte, bir nevi hayvanı ölüm ya da felçli bir hayat yolculuğuna uğurlayıştır!

Sonuçta, veteriner ve uzmanların bu alanda daha çok çalışması gerektiğini… Kurbanların kesilmesinde titiz ve dikkatli davranarak, bilinen usûllerin takip edilmesinde isâbet ve fayda olduğunu düşünüyoruz. O usûlü de Resûlüllah Efendimiz (s.a.v.) şöyle tarif ve tavzih ediyorlar:

“Hakikaten Allah, her şeyi güzel ve uygun bir şekilde yapmanızı üzerinize farz kılmıştır. Şu halde birisini öldürdüğünüz zaman bile öldürmeyi güzel yapın(işkence etmeyin, uzatmayın) ve bir hayvanı kestiğiniz zaman da güzel ve uygun bir şekilde kesiniz. Herhangi biriniz bir hayvanı kesmek istediğinde önce bıçağını bilesin ve hayvanı çabuk keserek ona eziyet etmesin. ” (6)

Hâsılı gücü yeten her Müslüman, ceddimiz Hz. İbrâhim’in (a.s.) sünnetine uyup, Sevgili Peygamberimizin (s.a.v.) târif ettiği bu usûlle kurbanını kesmelidir.

DİPNOTLAR

(1) Bilmen, Ömer Nasuhi, B. İslâm İlmihali, İstanbul 1966, 410; Serahsî, el-Mebsût, Kahire 1324-31, 12, 9-10; Kâsânî, Bedâyîu’s-Sanâyi’, Kahire, 1327-28/1910, 5, 69-71; el-Fetâva’l-Hindiyye, 5, 297

(2) Bilmen, Ömer Nasuhi, a.g.e.,, 411; Kâsânî, a.g.e., 5, 71-72; Damad, Mecmau’l-Enhur, İstanbul 1328, 2, 521

(3) Ebû Dâvud, Sünen, Edâhî, 6

(4) Bilmen, Ömer Nasuhi, a.g.e., 411-12; Serahsî, a.g.e., 12, 15-18; Kâsânî, a.g.e., 5, 75-77; el-Fetâva’l-Hindiyye, 5, 297-299; Damad, a.g.e., 2, 519-520

(5) http://www.haber7.com/haber.php?haber_id=277861

(6) Müslim, Sahih, Sayd, 11

Cuma ve bayram namazının kılınışı

Bayram Namazı nasıl kılınır?

Bayram namazları yılda iki kere kılındığı için¸ kılınış şekli unutulabiliyor. Unutanlar ve bilgilerini tazelemek isteyenler için ‘Bayram Namazı Nasıl kılınır?’ Hem okuyun¸ hem izleyin… 

Birinci rek’at:

1) Cemaat düzgün sıralar hâlinde imamın arkasında yer alır ve ‘Niyet ettim Allah rızası için Kurban Bayramı namazını kılmaya, uydum imama‘ diye niyet eder.

2) İmam ‘Allahü Ekber’ deyip ellerini yukarıya kaldırınca¸ cemaat de imamın peşinden ‘Allahü Ekber‘ diyerek ellerini yukarıya kaldırıp bağlar.

3) Hem imam¸ hem de cemaat gizlice ‘Sübhâneke‘yi okur. Bundan sonra üç kere tekbir alınır. Tekbirlerin alınışı şöyledir:

Birinci Tekbir: İmam yüksek sesle¸ cemaat da onun peşinden gizlice ‘Allahü Ekber‘ diyerek (iftitah tekbirinde olduğu gibi) ellerini yukarıya kaldırıp sonra aşağıya salıverirler. Burada kısa bir süre durulur.

İkinci Tekbir: İkinci defa ‘Allahü Ekber‘ denilerek eller yukarıya kadırılıp yine aşağıya salıverilir ve burada da birincide olduğu kadar durulur.

Üçüncü Tekbir: Sonra yine ‘Allahü Ekber‘ denilerek eller yukarıya kaldırılır ve aşağıya salıverilmeden bağlanır.

4) Bundan sonra imam¸ gizlice ‘Eûzü-Besmele‘¸ açıktan Fatiha ve bir sûre okur. (Cemaat bir şey okumaz¸ imamı dinler.)

5) Rükû ve secdeler yapılarak ayağa (ikinci rek’ata) kalkılır ve eller bağlanır.



İkinci Rek’at:

6) İmam gizlice Besmele¸ açıktan da Fatiha ve bir sûre okur. Sûre bitince imam yüksek sesle¸ cemaat da içinden (birinci rek’atta olduğu gibi) üç kere daha tekbir alır¸ üçüncü tekbirden sonra eller bağlanmadan¸ dördüncü tekbir ile rükûa varılır sonra da secdeler yapılarak oturulur.

7) Oturuşta¸ imam ve cemaat¸ ‘Ettehiyyatü¸ Allâhümme salli¸ Allâhümme bârik ve Rabbenâ âtina...’ duasını okuyarak önce sağa¸ sonra sola selâm verip namazı bitirirler. Namazdan sonra hutbe okunur.

Allah kabul etsin!

Teşrik Tekbirlerini unutmayalım